اصول پرورش طیور

اصول پرورش طیور

مقدمه :

طبقه بندي طيور

سلسله	حيوانات	Animalia
زير سلسله	حيوانات چند سلولي	Metazoa
شاخه	طناب داران	chorodata
زير شاخه	مهره داران	Vertebrata
رده	پرندگان	Aves
راسته	پرندگان شكاري	Galliformes
خانواده	قرقاول ها	phasianidea
جنس	گالوس	Gallus
گونه	گالوس	Gallus

مرغ داراي 39 جفت كروموزوم است. كه جنس نر بصورت XX و جنس ماده بصورت XO مي باشد.

تعداد واحدهاي مرغداري گوشتي در ايران 17266 سالن بوده است.

مصرف سرانه گوشت مرغ در سال 1383 در ايران 17 كيلوگرم به ازاي هر نفر بوده است.

ميزان توليد گوشت مرغ نيز در سال 1383 يك ميليون و يكصد و پنجاه و دو هزار تن بوده است.

اهميت پرورش طيور

يكي از بهترين راههاي دستيابي به پروتئين حيواني (گوشت مرغ و تخم مرغ) پرورش طيور مي باشد چرا كه با رعايت اصول فني پرورش طيور، پرورش طيور، پروتئين با قيمت ارزان، كيفيت بالا و در زمان كوتاه توليد مي شود.

گوشت مرغ و تخم مرغ بعنوان منابع غني از پروتئين، در سالن هاي اخير بطور وسيعي در تغذيه انسان در دنيا و كشور ما مورد استفاده قرار گرفته است. بطوريكه بعضي از كشور ها كه از نظر مراتع فقير هستند گوشت طيور بسرعت جايگزين گوشت ساير دامها گرديده است.

گوشت مرغ از لحاظ ارزش پروتئين و تناسب اسيدهاي آمينه نسبت به گوشت قرمز برتري دارد. همچنين از نظر ارزش بيولوژيكي مقام اول پروتئين را تخم مرغ داراست.

مقايسه تركيب شيميايي 100 گرم از گوشتهاي مختلف

نوع گوشت	پروتئين	چربي	كالري
گاو	7/18	2/18	239
گوسفند	7/15	7/27	317
اردك و غاز	2/16	30	340
بوقلمون	1/20	2/20	268
مرغ	2/20	6/12	200
ماهي	19	5/2	104

افت لاشه پس از كشتار:

افت لاشه پس از كشتار در گاو و گوسفند 50% مي باشد. در صورتيكه اين رقم در طيور 25% وزن زنده مي باشد. همچنين افت استخوان در گوشت آماده به طبخ طيور بمراتب كمتر از ديگر گوشت ها مي باشد. (8-12% وزن بدن طيور را استخوان تشكيل مي دهد).

از نظر سلامت نيز بيماريهاي مشترك بين انسان و طيور بسيار كم بوده و مهمترين بيماري قابل انتقال آن به انسان بيماري سالمونلا است.

گوشت مرغ از نظر پروتئين و تناسب اسيدهاي آمينه بسيار عالي بوده و مضافا بر اينكه ميزان كلسترول كمتري نسبت به ساير گوشتها دارد و بعلت كمبود وزن طيور فشار روي عضله كمتر بوده و عضله نرمتر مي باشد.

سرعت رشد طيور نيز بسيار بالا بوده و در مدت 40 روز به وزني بين 2 تا 5/2 كيلوگرم مي‌رسند. يعني 50 برابر وزن تولد و همچنين مرغهاي نژاد تخمگذار در مدت 12 ماه 300 عدد تخم مرغ توليد مي كنند.

موفقيت صنعت پرورش طيور در دنيا اكنون به چهار دليل عمده زير است:

1- سادگي تاسيس مجتمع هاي پرورش طيور

2- مقرون به صرفه بودن گوشت طيور

3- مناسب بودن آن براي فرآوري

4- تركيب مطلوب گوشت مفيد در ارتباط با سلامتي انسان.

طيور را مي توان با ضايعات مواد غذايي و دانه هاي درجه 2 و 3 تغذيه كرد و آن بدليل ضعيف بودن حس چشايي آنهاست.

ضريب تبديل غذايي عبارتست از غذاي خورده شده به وزن نهايي طيور و هر چه اين نسبت كمتر باشد بهتر است. ضريب تبديل غذايي طيور در حدود 2 است در حالي كه در مورد گوساله 8 مي باشد.

طيور جاي كمي را براي پرورش مي گيرند بطوريكه در هر متر مربع 10 عدد جوجه را روي بستر مي توان پرورش داد. برگشت سرمايه نيز در پرورش طيور بسيار سريع است و در كار كشاورزي هيچ كاري مانند پرورش طيور برگشت سريع سرمايه را ندارد.

از سال 1873 ميلادي در آمريكا براي شناسايي و توليد نژادهاي اصيل و تجاري مرغ اتحاديه پرورش طيور آمريكا (The American poultry Association) تشكيل گرديد و مقارن با آن نژادهاي اقتصادي مانند پليموت راك، وانيدوت (Wyndotte) و ردآيلندرد (Rhode Island Red) شكل گرفت.

اولين گام در مورد توسعه مرغداري و دامپروري جديد در ايران در سال 1309 با تاسيس بنگاه دامپروري كشور بر داشته شده و در سال 1332 مي توان ادعا نمود كه سال پايه گذاري مرغداري نوين در ايران است. زيرا بنگاه دامپروري مبادرت به وارد نمودن 60000 قطعه از نژادهاي نيوهمپشاير، پليموت راك و ردآيلند‌قرمز به مركز تحقيقات دامپروري حيدر آباد كرج نمود.

واريته هاي مورد استفاده در صنعت پرورش طيور

در مورد جوجه هاي گوشتي، جوحه ها را از لاين هاي آميخته خالص بدست مي آورند كه هيچگونه شباهت كاملي با چند نژاد قبل ندارد.

لگهورن سفيد با تاج ساده

داراي تخمهاي سفيد است و پوست بدن آنها زرد رنگ است.از مرغهاي تخمگذار محسوب مي‌گردد.

ردآيلندرد با تاج ساده

داراي بدني تو پر بوده و تخمهاي قهوه اي توليد مي كند پوست بدن آن ها زرد رنگ بوده و از نظر توليد تخم اهميت دارند. تعيين جنسيت اين جوجه هاي از طريق رنگ امكان پذير است امروزه مرغهاي تخمگذار تجاري پوست قهوه اي از تلاقي نتايج حاصل از سويه هاي ردآيلند رد و پلميوت راك مخطط بدست مي آيد.

نيوهمشاير

داراي رنگ قرمز روشن است. تاج آنها ساده و پوست زرد رنگ دارند رنگ تخم مرغ قهوه اي است و داراي كيفيت گوشت مطلوبي هستند.

كورنيش:

داراي تاج نخودي و پوست زرد رنگ هستند و تخمهاي پوست قهوه اي توليد مي كنند. پاهاي كوتاه و بدن وسيع دارند.

سوسكس با رنگ روشن:

عمدتا بعنوان طيور گوشتي شناخته مي شوند كه واريته با رنگ روشن محبوبيت زيادي دارد رنگ پوست آنها سفيد بوده و تخم مرغ قهوه اي توليد مي كنند.

پليموت راك سفيد

پوست زرد و تاج ساده دارند. بعنوان اجداد گله هاي گوشتي شناخته مي شوند. پرهاي آنها سفيد است.

بطور كلي زنجيره توليد در مرغداري از حلقه هاي زير تشكيل شده است:

1- مزارع توليد تخم مرغ

2- كارخانجات جوجه كشي

3- مزارع توليد گوشت مرغ

4- مزارع توليد تخم مرغ

5- كارخانجات تهيه خوراك

6- كشتار گاهها

7- سرد خانه ها

8- كارخانجات عمل آوري ضايعات طيور

9- كارخانجات بسته بندي

10- شبكه توزيع و حمل و نقل

11- كارخانجات توليد كننده تجهيزات مرغداري

-حلقه هاي توليد جوجه گوشتي

1- مزارع لاين:

خالص ترين نوع طيور را بعنوان لاين مي شناسند از نظر ژنتيكي پرورش لايني كه از نظر توليد گوشت و تخم مرغ مطلوب باشد غير ممكن است. از آنجا كه تمام صفات اقتصادي در يك مرغ وجود ندارد در توليد سويه هاي تجاري از نژادهاي مختلف كه داراي صفات بخصوص هستند استفاده مي كنند.

بيشترين انتخاب در لاين انجام مي گيرد. در لاينهاي گوشتي تاكيد انتخاب بر صفت توليد گوشت است. لاين مادري مخصوص توليد تخم مرغ و جوجه در آوري بالا است و لاين پدري مخصوص توليد گوشت است لاين پدري بزرگ جثه بوده و ضريب تبديل غذايي خوبي دارد.

مهمترين نوع تلاقي لاين ها در صفت طيور تلاقي چهار وجهي است.

مزارع اجداد:

در مزارع اجداد تلاقي بين لاين ها صورت مي گيرد و از هر لاين فقط يك جنس را استفاده مي گردد. و در رده اجداد خط پدري و خط مادري وجود دارد. در پايان جوجه كشي از تخم مرغ هاي اجداد از هر خط فقط يك جنس انتخاب مي شود و در مزارع پرورش مرغ مادر تحويل داده مي شود

مزارع مرغ مادر:

در مزارع مادر خروس ها و مرغها پرورش داده مي شوند. و جوجه هاي حاصل از تخمهاي اين گروه به جوجه هاي گوشتي تبديل مي شوند.

مزارع مرغ گوشتي:

آخرين سطح توليد را در بر مي گيرد و از گوشت آنها استفاده مي گردد.

ساختمان بدن طيور

پرندگان از مهره داران خونگرم هستند كه در سير تكامل از خزندگان منشا گرفته اند.

پوشش بدن پرندگان از پر، پوست و يك بافت پوششي تشكيل شده است. پرها از پروتئيني بنام كراتين ساخته شده اند كه به حفظ درجه حرارت بدن كمك مي كنند. پرها 4 تا 6% وزن بدن را تشكيل مي دهند.

رنگ پرها علت ژنتيكي و همچنين هورمونهاي جنسي را داراست. غده پرين در ناحيه پشتي دم قرار دارد كه باعث ترشح ماده مومي روي پرها مي گردد پاها توسط فلس پوشيده شده و زردي رنگ پاها بستگي به كار تنوئيد جيره دارد.

پوست طيور فاقد غدد عرق است و طيور نمي توانند عرق كنند. ميزان رنگ پوست با گزانتوفيل ماده غذايي و شدت تخمگذاري بستگي دارد.

اسكلت طيور وظيفه نگهداري بدن را بر عهده دارد استخوان پهن سينه بنام جناغ معروف است. استخوانهاي جمجمه، بازو، سينه، ترقوه، و تعدادي از استخوانهاي ستون مهره ها ميان تهي بوده و به سيستم تنفسي متصل مي شوند و هوا داخل اين استخوانها حركت مي كند.

بيشتر استخوانها سبك ولي محكم مي باشند. طيور داراي عضلات قرمز و سفيد مي باشند. در طيور عضلات پا ها تيره‌تر است زيرا هنگام ايستادن بر روي آنها فشار وارد مي شوند.

دستگاه تنفس :

پرندگان از حفره هاي بيني، حنجره، ناي، جمجمه صوتي، برونش، ريه ها و كيسه هاي هوايي تشكيل شده است. پرندگان چهار جفت كيسه هوايي دارند و يك كيسه هوايي منفرد. ريه مسئول اصلي تنفس است و ميزان تنفس توسط خون تنظيم مي گردد. و با بيشتر شدن دي اكسيد كربن خون ميزان تنفس افزايش مي يابد. تعداد سيكل تنفس پرنده در حال استراحت در هر دقيقه 15 تا 25 سيكل است.

دستگاه گوارش

طيور لب، گام نرم و گونه ندارند. ولي در عوض داراي فك بالايي و پاييني شاخي شكل هستند.

فك بالا به جمجمه متصل شده است و فك پايين متحرك است. پرنده هنگام نوشيدن آب ابتدا آب را در دهان خود جمع كرده بعد با بالا بردن سر خود باعث عبور آن به مري مي شود. دو فك پرنده را منقار مي گويند. زبان خنجري شكل طيور سطح پشتي خشن دارد و از اين طريق به عبور غذا از طريق مري كمك مي كند، عبور غذا از دهان خيلي سريع است.

مري:

مسير لوله مانندي است كه از طريق آن ذرات غذا از انتهاي دهان تا بيش معده منتقل مي گردد.

چينه دان:

پيش از آنكه غذا از مري وارد حفره بدن گردد وارد چينه دان مي گردد. در اين مكان عمليات هضمي ناچيزي صورت مي گيرد.

پيش معده:

بزرگ شدن مري بلافاصله قبل از اتصال به سنگدان را پيش معده مي گويند. و توسط غدد آن اسيد كلريدريك و آنزيمهايي ترشح مي گردد. و غذا سريعا از اين مكان عبور مي كند.

سنگدان:

همان معده عضلاني است و داراي دو جفت عضله قوي است و مخاط بسيار ضخيمي دارد و هنگام ورود غذا منقبض مي گردد.

روده كوچك:

طول آن حدود 5/1 متر است. قسمت اول آن دوازدهه است و داخل دوازدهه لوزالمعده قرار دارد. آنزيمهاي لوزالمعده حاوي آميلاز، ليپاز و تريپسين است.

روده كور(سكوم):

بين روده كوچك و روده بزرگ قرار دارد. و عمل هضم اندكي دارد. و مقدار ناچيزي آب جذب مي كند و مقداري فعاليتهاي باكتريايي نيز در آن صورت مي گيرد.

روده بزرگ:

در مرغ بالغ 10 سانتي متر طول دارد. و قطر آن دو برابر روده باريك است و تا كلواك ختم مي گردد. روده بزرگ محل جذب آب است.

كلواك:

ناحيه پيازي شكل است و مجراي مشترك خروج ادرار و مدفوع است.

مخرج:

بعد از كلواك قرار دارد و اندازه آن بستگي به توليد يا عدم توليد تخم مرغ دارد.

دستگاه ادراري:

شامل دو كليه و هر كليه يك ميزناي دارد. قسمت اصلي ادرار پرندگان اسيد اوريك است كه در كلواك با مدفوع مخلوط شده و ماده سفيد خميري شكل را مي سازد.

فشار خون مرغ 140-160 ميلي متر جيوه و فشار خون خروس 180-195 ميلي متر جيوه است.

سيستمهاي مختلف پرورش

برنامه مديريت مرغداري بر اساس نوع كف سالن متغير خواهد بود. اين بسترها شامل: بستر تمام پوشال، بستر نرده پوشال يا توري پوشال، بستر تمام نرده و بستر تمام توري.

هر كدام از اين سيستم ها مديريت خاص خود را مي طلبد.

سيستم بستر تمام پوشال

اگر تمام قسمتهاي كف سالن از بستر پوشال پوشيده باشد بايد تمام وسايل بطور يكنواخت در طول سالن پخش گردد. اگر فاصله پرنده تا آبخوري و دانخوري كم باشد ميزان مصرف آب و دان بيشتر بوده و استرس كمتر خواهد شد. بعلاوه طيور در داخل سالن معمولا بصورت گروههايي دور هم جمع مي شوند و هر گروهي از آبخوري و دانخوري منطقه نسبتا كوچك خود استفاده مي كنند. و بر اساس اين نظم اجتماعي طيور تمايل ندارند كه به قسمتهاي ديگر سالن رفت و آمد كنند.

سيستم بستر نرده –پوشال

در اين سالن ها قسمتي از سالن را نرده و قسمتي ديگر از پوشال پوشيده شده است. و طيور براي عبور از نرده بايد آموزش داده شوند. در اكثر اين سالنها آبخوري و دانخوري روي نرده قرار مي گيرد. زيرا مدفوع روي بستر نرده اي ريخته شود تا از يك طرف بيماريهايي مانند كوكسيدوز و از طرف ديگر بيماريهاي تنفسي ناشي ازتصاعد گاز آمونياك و عفونتهاي پا را بتوان كنترل كرد. اين سيستم اغلب براي پرورش مرغهاي مادر بكار گرفته مي شود. در اين سيستم تمامي آبخوري ها و دانخوري ها تا قبل از سن 8 روزگي بايد روي پوشال نصب گردد. تا اينكه جوجه ها ياد بگيرند روي بستر نرده بروند. در اوايل دوره پرورش جوجه‌ها تمايل به استفاده از بستر پوشال را دارند ولي به محض بزرگ شدن تمايل به استفاده از بستر نرده زيادتر مي گردد.

سيستم تمام نرده : Full Slat

در اين سيستم كف سالن كاملا از نرده پوشانده شده است و بيشتر در مورد پولتهاي تخمگذار تجاري استفاده مي گردد و مشكلات مديريتي كمتري دارند.

سيستم قفس:

از اين سيستم براي پرورش مرغهاي تخم گذار تجاري استفاده مي گردد. اگر براي پرورش مرغ مادر از اين سيستم استفاده گردد. حتما بايد از تلقيح مصنوعي نيز براي بارور كردن تخمها استفاده گردد.

سالن هاي پرورش طيور

1- سالن پنجره دار

اين سالن پنجره داشته و نور آن بطور طبيعي تامين مي گردد و ميزان نور را در اين سالن ها نمي توان كنترل كرد.

2 – سالن با سيستم بسته يا بدون پنجره window – Less

از متداولترين سالنها ي مرغداري مي باشد. از نظر كنترل نور و حرارت و شرايط محيطي بهترين را دارند. اين سالنها هيچگونه پنجره اي ندارند. در اين نوع سالنها هواي تازه از طريق كانالهايي وارد سالن شده و از طريق هواكشهاي خروجي خارج مي گردند. و براي روشنايي بجاي نور طبيعي از نور مصنوعي استفاده مي كنند. در فصول گرم براي خنك كردن سالن از روشهاي خاصي استفاده مي شود. در اين سالن ها عايق بندي يك ضرورت است و ديوارها و سقف ها بايد عايق بندي شوند.

عرض اين سالنها بين 2/12 تا 5/16 متر متغير است ولي در عرضهاي بزرگتر تهويه با مشكل مواجه خواهد شد. در سالنها ي بسته براي تامين گاز اكسيژن و خروج گازهاي سمي مانند آمونياك و دي اكسيد كربن و همچنين تامين حرارت مناسب بايد جريان هوا وجود داشته باشد. معمولا در اين سالنها از هواكشهاي با قطر 1 تا 40/1 سانتيمتري استفاده مي كنند كه در هر دقيقه مي توانند 283 تا 850 متر مكعب هوا را جابجا كنند. شكل سقف اين نوع سالنها غالبا شيرواني است.

در سيستم بسته ميزان هواي خروجي بايد كمي بيشتر از هواي ورودي باشد اين عمل باعث ايجاد فشار منفي در سالن مي‌گردد. ميزان هوايي كه لازمست توسط هواكشها خارج گردد بستگي به نوع طيور، سن، اندازه بدن، كيفيت عايق و دماي داخل و بيرون سالن دارد.

3- سالن مرغداري با سيستم باز يا دو طرف باز open – Sided

اين سالن ها بيشتر در مناطق معتدل دنيا قرار دارند. و تهويه سالن متكي به جريان طبيعي هواست و براي جابجايي بهتر هوا مي توان از هواكش‌هاي كمكي استفاده كرد. ارتفاع اين سالن ها غالبا 4/2 متر است در مناطق با حرارت بالا تا 3 متر نيز مي توان ارتفاع سالن را در نظر گرفت. شكل سقف نيز غالبا شيرواني است و شيب خيمه آن تا است. براي خارج نمودن گرما مي توان از هواكشهاي سقفي استفاده نمود. عرض سالنها ي باز در حدود 8/9 تا 2/12 متر مناسب است.

4- سالن هاي پرده دار Curtain – Sided

اين گونه سالن ها مانند سالن دو طرف باز هستند با اين تفاوت كه در دو طرف سالن پرده هايي از جنس برزنت با پلاستيك مخصوص متحرك نصب گرديده است كه توسط وينچ و كابل قابل حركت بصورت اتوماتيك را دارد. اين سالنها را در مناطق معتدلي كه هوا پايداري كمتري دارد مورد استفاده قرار مي گيرد. در مورد ديواره هاي طولي حدود تا ديوار باز است.

امروزه با ابتكارات افراد سالنهاي دو طبقه نيز براي پرورش مرغ احداث گرديده است.

5- سيستم پرورش آزاد Free Range

اين روش بين طرفداران حقوق حيوانات محبوبيت زيادي دارد. در اين سيستم هم از لانه و هم از گردشگاه استفاده مي گردد. در اين روش طيور كمتر در حالت تنش قرار دارند و كيفيت گوشت و تخم مرغ نيز بهتر از سيستم پرورش متراكم در سالن است.

طراحي مزارع مرغداري

در طراحي مزارع مرغداري ظرفيت گله بايد در نظر گرفته شود و موارد زير بايد مد نظر قرار گيرد .

دسترسي به جاده

دسترسي به آب

دسترسي به برق

بافت خاك

زلزله خيزي

باد خيزي

سيل گيري

دسترسي به تلفن

براي جلوگيري از ورود حيوانات ديگر بايد اطراف مرغداري ديوار كشي يا حصاركشي گردد.

در مناطق گرمسيري از سالن هاي باز با سقف بلند و در مناطق سردسيري از سالن هاي بسته يا سقف كوتاه استفاده مي گردد.

در مناطق گرمسيري سالن ها بايد طوري طراحي گردد كه آفتاب از مسير سقف عبور كند شرقي- غربي) همچنين تعبيه كوره لاشه سوز يا چاه تلفات ضروري باشد.

جدول زير مناطق مختلف آب و هوايي را نشان ميدهد

نوع آب و هوا	ميزان تغييرات درجه حرارت
گرمسيري	35-18
معتدل گرمسيري	35-10
معتدل خنك	30-10
كويري	50-0
سردسير	40-20

آب وهواي گرمسيري :

در اينگونه مناطق ،پيشنهاد مي شود كه آشيانه بصورت شرقي /غربي ساخته شده و ديوارهاي جانبي آنها باز باشد ، ضمن اينكه مي بايست فاصله آنها نسبت به يكديگر (30-20 متر) را نيز در نظر گرفت . سقف اين نوع آشيانه ها مي تواند شيرواني يا طاق ضربي باشد . بمنظور خروج هوا مي‌توان بر روي سقف دريچه هايي تعبيه نمود . در مناطق باد خيز ، زاويه شيب سقف بايد تندتر در نظر گرفته شود . توصيه مي شوند كه سقف حتما ايزوله باشد ، ضمن اينكه هيچگونه مانعي در سطح داخلي سقف وجود نداشته باشد تا امكان حركت و جريان آزاد هوا بوجود آمده و اين عمل بتواند بطور طبيعي و به آساني صورت پذيرد . اگر سيستم تهويه متقاطع (روبرو) مد نظر باشد ، حداكثر عرض آشيانه نبايد از 12 متر تجاوز نمايد . در اين نوع آشيانه ها ، ديواره هاي جانبي بايد بصورت توري سيمي باشد . بمنظور تهويه مناسب و بهتر كردن حركت هوا مخصوصا در مواقعي كه جريان جابجايي هوا و يا باد ضعيف است ، توصيه مي شود كه هواكش هاي اضافي كه قابل نقل و انتقال باشند ، حتما در نظر گرفته شوند .

آب و هواي معتدل گرمسيري :

در اين نوع آب و هوا توصيه مي شود كه از تهويه جانبي استفاده شود . در اين نوع تهويه ورود هوا از يك طرف و خروج آن از طرف ديگر آشيانه خواهد بود .

آب و هواي معتدل :

در اين نوع آب و هوا ، آشيانه ها در واحدهاي مدرن مرغداري ، بصورت بسته ساخته شده و بايد به خوبي عايق بندي گردند . در آشيانه هاي بسته ميزان گرماي مورد نياز با سيستم تهويه آشيانه بايد متعادل و تنظيم شده باشد (تعادل حرارتي )

. بعبارت ديگر ميزان توليدگرما و ضايعات آن بايد با سيستم تهويه تنظيم گردد . در اين نوع آَشيانه ها دور هواکش ها بايد متغير باشند تا بتوان درجه آنها را کم و زياد نمود . مثلا در سردترين فصول سال بايد از دور کم هواکش ها استفاده نمود.

آب و هواي کويري ( گرم وخشک )

در مناطقي با اينگونه آب وهوا آَشيانه ها بايد بخوبي عايق بندي شوند هواکش هاي دور متغير سيستم گرمايي و سيستم خنک کننده مناسب داشته باشند عملکرد صحيح و مطلوب اين سيستم ها مستلزم نظارت توجه و کنترل دائم مي باشند درمناطق گرم و خشک نصب سيستم مه پاش و استفاده از اين سيستم در گرمترين موقع روز هنگاميکه درجه رطوبت نسبي نيز کاهش مي يابد به خنک کردن آشيانه کمک بسياري مي کند در اينگونه موارد کاهش 2 تا 3 درجه از دماي هوا مي تواند از استرس و درنتيجه تلفات جلوگيري نمايد .

تغييرات ناگهاني دما :

در نواحي گرم و خشک و يا نواحي کويري تغييرات دما شديد تر است در ساخت آَشيانه ها در مناطقي با زمستان هاي سرد و تابستانهاي گرم مي‌بايد طراحي بنحوي باشد که درفصول سرد هواي ورودي به آشيانه قبل از مخلوط شدن با هواي داخل آشيانه در يک اتاق مرکزي گرم شود و سپس به داخل آَشيانه هدايت شود براي هدايت وتوزيع هواي گرم شده به داخل اشيانه مي توان از کانال انتقال استفاده نمود در اين سيستم مقدار گرمايش و تهويه بايد تنظيم شود در فصول گرم توصيه مي شود که هواي تازه مستقيما بداخل آشيانه ها هدايت شود بمنظور توزيع بهتر هوا استفاده از سيستم کانال کشي و يا تعبيه ورودي ها ي بزرگ هوا در تمام طول ديوارهاي آشيانه بسيار موثر است براي کنترل و تنظيم مقدار هواي ورودي بطور دلخواه مي توان دريچه هايي در طول مسير کانال نصب نمود که البته بايدايزوله شده باشند .

احداث بادشكن براي سالن ها ضروري است و درختكاري براي تلطيف هوا و جلوگيري از باد ضروري است مرغداري ها بايد از كنار جاده فاصله داشته باشد.

ساختمان هاي متداول براي مرغداري

1 – سقف شيرواني (سوله)

از مرسوم ترين ساختمان ها براي مرغداري است و بدليل جابجايي مناسب هوا و قيمت مناسب و عمر طولاني از محبوبيت زيادي برخوردار است.

2- سالن با سقف ضربي ( گنبدي)

اين سالن ها در ايران در مناطق گرمسيري مورد استفاده قرار مي گيرد.سقف اين سالنها با استفاده از آجر به صورت قوسي شكل ساخته مي‌شود.

امروزه براي كاهش هزينه هاي احداث سالن از پارچه هاي برزنت يا مواد ديگر استفاده مي كنند و در اين سالن ها بايد به ضد عفوني اهميت زيادي داده شود.

عايق بندي سالن مرغداري

بدون در نظر گرفتن نوع سالن مرغداري را بين اقداماتي در مورد عايق بندي سالن انجام شود. عايق بندي سبب مي شود كه در طي ماههاي زمستان بعلت حفظ حرارت و بالارفتن راندمان غذايي و در عين حال در تابستان نيز بدليل تشعشع مناسب حرارتي از طريق پوشش سقف نتايج سودمندي عايد گردد.

كارآيي هر ماده و مصالح ساختماني بر اساس قدرت آن در عدم انتقال حرارت ارزيابي مي شود مقاومت مواد را در انتقال حرارت ارزش R مي گويند.

لازم به ذكر مي باشد عايق‌ها در صورت خشك بودن , در برابر حرارت مقاومت نشان مي دهند و در صورت مرطوب شدن , خاصيت مقاومت آن نسبت به عبور حرارت كاسته مي گردد . بنابراين در زمان طراحي سالن مناسب است كه عايق را به صورت لايه اي مياني و دور از اثرات محيطي و رطوبت در نظر بگيريم . ضخامت و عايق مصرفي در نهايت ميزان مقاومت عبور حرارت (R) قسمتهاي مختلف ساختمان مرغداري را تعيين مي نمايد .

ديوارهاي سالن ممكن است بصورت پر يا توخالي ساخته شود . انواع ديوارهاي آجري , بلوكي , چوبي و چند لايه ( ساندويچي ) در سالن‌هاي مرغداري ساخته مي شود . كه ديوارهاي آجري , بلوكي و چوبي چون بصورت تك لايه ساخته مي شوند بايد از يك لايه پشم شيشه در سطح داخلي يا خارجي و يا مياني استفاده شود .

شكل و طرح سقف سالن مرغداري نقش مهمي در كاهش مصرف انرژي دارد . سقف‌هاي چوبي , تير آهن و بتوني , شيرواني و چند لايه از سقف‌هاي طراحي شده جهت سالن مرغداري باشد . در ميان موارد ذكر شده , سقف‌هاي تير آهن و بتوني از جهت عايق رطوبت , گرما بهترين سقفها مي باشند . اما احداث آن پرهزينه مي باشد . عايق كاري سقف‌هاي شيرواني توصيه مي گردد .

سقف‌هاي چند لايه كه به سقف‌هاي ساندويچي نيز معروف مي باشند از يك لايه ايرانيت خارجي , لايه مياني پشم شيشه و يك لايه داخلي ساخته مي شود كه از جهت عايق بودن مناسب مي باشد ولي برخلاف سقف‌هاي تير آهني و سيماني فشار زيادي را تحمل نمي كنند .ارتفاع بيش از حد سقف نيز سبب اتلاف حرارت مي گردد . ارتفاع مناسب سقف , 5/2 تا 3 متر مي باشد

بديهي است در آب و هواي سرد بيش از آب و هواي گرم به عايق بندي احتياج است.

ميزان ارزش R براي آب و هواي مختلف در جدول آمده است.

	ارزش R
نوع آب و هوا	سقف	ديوار
آب و هواي گرم	4	2
آب و هواي معتدل	8	5/2
آب و هواي سرد	14-12	10-8

لوازم سالن مرغداري

مادر مصنوعي

واحدهايي هستند كه باعث گرم نگه داشتن جوحه ها مي شوند معمولا براي انعكاس حرارت آنها بطرف جوجه ها شرايط خاصي لازمست كه داراي انواع زير مي باشد:

مادر آويز:

معمولترين نوع هستند و قسمت گرم كننده توسط يك وزنه فلزي يا زاويه دار پوشيده شده است كه باعث انعكاس حرارت به كف سالن مي شود. و توسط طناب يا كابل به سقف آويزان مي شود كه داراي انواع نفتي، گازي و برقي مي باشد.

تامين دماي مورد نياز گله :

دماي مورد نياز گله به طرق مختلف تامين ميگردد از جمله کوره هواي گرم (با استفاده از مشعل با سوختهاي مختلف ) بخاري معمولي ، مادر گازي ، برقي و ….

جدول مقادير حرارتي ايجاد شده توسط بعضي از اقلام سوختي

نوع سوخت	مقدار	حرارت برحسب کالري
گاز طبيعي	ا متر مکعب	7560
نفت گاز	يک ليتر	8600
گاز پروپان	يک ليتر	5500 (يک کيلو 11000 کالري)
برق	1 کيلووات ساعت	860

ميزان انرژي و سوخت مصرفي به عوامل زير بستگي دارد :

روش گرم کردن آشيانه وکارآيي تجهيزات و تاسيسات آَشيانه .
نوع آَشيانه (طرح و ابعاد ) و نحوه عايق کاري .
اختلاف دماي داخل و خارج آَشيانه و ميزان رطوبت نسبي هوا .
سن جوجه ها .
نوع تهويه .

آبخوري:

در اول دوره از انواع از نوع كله قندي استفاده مي گردد. هر آبخوري كله قندي حدود 4 ليتر گنجايش دارد. همچنين تعداد زياد آبخوري كوچك بهتر از تعداد كم آبخوري بزرگ است و تا سن هفت روزگي از اين نوع آبخوري ها استفاده مي گردد.

آبخوري هاي بعد از يك هفتگي آبخوريهاي اتوماتيك آويز هستند كه معمولا از جنس پلاستيك بوده و به سقف آويزان مي شوند. كه سوپاپي دارد كه ميزان آب را مشخص مي كند.

نوع ديگر آبخوري نوع نيپل است كه آب در يك لوله افقي قرار گرفته و توسط سوپاپي با نوك جوجه آب خارج مي گردد. اين لوله افقي توسط كابل قابل تنظيم است. براي استفاده از اين آبخوري بايد فشار سنجي در ابتداي خط ورود آب نصب كرد. اين نوع آبخوري براي هر 15-20 عدد جوجه يك نيپل در نظر مي گيرند.

تعداد آبخوري :

آبخوري گرد (به قطر 33 سانتي متر) براي هر 100-80 جوجه يک عدد.
آبخوري کله قندي مخصوص جوجه اين آبخوري ها معمولا 4 ليتر ظرفيت داشته و براي هر 100 جوجه يک عدد بکار مي رود .
آبخوري پستانکي يا نيپل ، براي 20-15 جوجه يک عدد نيپل درنظر گرفته مي شود .
درهفته اول جوجه ها بوسيله آبخوري هاي دستي ( کله قندي 2-4 ليتري) آب داده مي شوند که با شروع هفته دوم بتدريج آبخوريها ي اتوماتيک گرد جايگزين اين آبخوريها مي شوند .

سيستم آبخوري نيپل:

از مزاياي بارز آبخوري نيپل، كاهش هزينه هاي كارگري مي باشد. بعضي از سيستمهاي آبخوري دستي مانند آبخوريهاي زنگوله اي و فنجاني شكل، همواره نياز به تعويض مداوم و روزانه و همچنين ضدعفوني مكرر دارند. انجام فعاليت بدني طاقت فرسا و نياز به زمان طولاني براي تعويض آبخوريهاي دستي، شايد بتواند بعضي از انگيزه هاي استفاده از آبخوريهاي نيپل را توجيه كند. نبايد فراموش كرد كه آبخوري نيپل به حداقل زمان ممكن براي تميز كردن احتياج دارد. بسياري از مقالات علمي، بازده مفيد اين نوع آبخوريها را در مقايسه با آبخوريهاي ديگر گزارش داده اند. چند مطالعه نيز نشان دادند كه در گله ايي كه از آبخوري نيپل در سالن استفاده مي شود، ضريب تبديل غذايي به طور معني داري بهبود يافته است. مقالات متعدد و كافي وجود دارد كه از تاثير نوع آبخوري نصب شده در سالن بر روي وضعيت بهداشتي گله، حكايت دارد. بطوري كه زماني كه آبخوري نيپل در سالن تعبيه مي شود، ميزان مرگ و مير و آلودگي باكتريايي و هزينه هاي درمان تقريبا هميشه كمتر از هزينه هاي حاصل از وجود آبخوريهاي ديگر مي باشد. همچنين تاثير انكار ناپذير كاربرد اين سيستم آبخوري در كاهش رطوبت بستر و ايجاد يك بستر مناسب در سالن كاملا ثابت شده است. بهر حال طراحي سيستم آبخوري كه هيچگونه عيبي در آن نتوان يافت، هنوز از افقهاي تحقيقاتي بسياري از شركتهاي تجاري محسوب مي شود و هنوز هم ارائه ايده و ابتكار در جهت بهبود چنين سيستمهايي ادامه دارد. به هر حال نبايد هرگز به يك روي سكه نگاه كرد و نبايد از معايب آبخوريهاي قطره اي نيز غافل بود. به عنوان مثال هزينه اوليه نصب چنين سيستمي همواره بالاتر از سيستمهاي ديگر مي باشد و عملا نياز به صرف 30 درصد، هزينه بيشتر نسبت به ساير سيستمها متداول و دستي دارد. تعمير و استهلاك اين سيستم، نيز از جنبه اي ديگري است كه همواره هزينه هاي را در بر داشته است كه گاها اين هزينه ها چشمگير مي باشد. مكانيزم كار اين نوع آبخوري همواره بسته به نام شركت سازنده و نوع مدل مورد استفاده دارد. بهر حال مديريت آبخوري نيپل نسبت به ساير سيستمها، پيچيده تر مي باشد و هر گونه اشتباه در اداره اين سيستم مطمئنا خسارات غير قابل جبراني را به بار خواهد آورد بطوري كه عدم توجه به مسائل مديريتي موجود در استفاده از اين آبخوري همواره با اتلاف سرمايه همراه بوده است. بعضي از پرورش دهندگان جوجه هاي گوشتي براين باورند كه نوع خاصي از اين سيستم آبخوري باعث ايجاد محدوديت در رشد جوجه هاي گوشتي مي گردد و بخصوص اينكه با افزايش سن جوجه هاي داخل سالن اين محدوديت به طور آشكار قابل مشاهده مي باشد. اين حالت عمدتا در سالنهاي احداث شده در آب و هواي بسيار گرم مشاهده مي شود كه جوجه ها نمي توانند به خوبي آبخوريهاي دستي از آبخوري نيپل استفاده كنند.اگر چه مقالات محدودي چنين فرضيه را رد مي كنند با اين وجود در آب و هواي بسيار گرم رعايت بعضي اصول براي اجتناب از بروز احتمالي اين مسئله ضروري مي باشد.
مديريت سيستم آبخوري نيپل:

بيشتر آبخوريهاي قطره اي مجهز به يك تنظيم كننده فشار يا يك سيستم كنترل كننده مقدار آبي هستند كه در اختيار جوجه ها قرار مي گيرد. با چنين سيستمي ميزان فشار آب به طور هفتگي بر طبق دستورالعملي كه كارخانه ارائه مي كند ، تنظيم مي شود. زماني كه جوجه ها سنين اوليه پرورش را سپري مي كنند، فشار آب در حد پايين نگه داشته مي شود و با افزايش سن به تدريج ميزان فشار موجود افزايش مي يابد. افزايش نامناسب فشار آب ممكن است كه جوجه ها را از دسترسي مناسب به آب كافي محروم كند و همچنين عواقبي همچون خيسي بستر را به همراه داشته باشد. ارتفاع آب خوري نيز بر اساس سن جوجه بايد همواره تنظيم شود. يك قانون كلي كه در اين مورد توصيه مي شود اينست كه در دو هفته پرورش بايد تنظيم ارتفاع به طور دقيق رعايت گردد. بطوري كه لوله آبخوري بايد به موازات چشم جوجه ها تنظيم گردد و هر پنج روز يكبار اين ارتفاع بايد تعيير نمايد. سويه گوشتي تجارتي كه شما از آن براي پرورش استفاده مي كند ممكن است كه حاوي استاندارهاي ويژه اي از لحاظ نيازمندي به آب باشد. موارد زيادي ديده شده است كه جوجه هاي گوشتي در حال رشد در وضعيت عالي بسر مي برند و ناگهان دچار مرگ و مير شديد مي شوند چرا كه در اوايل پرورش مديريت آبخوريهاي نيپل نسبت به ساير هفته ها كم رنگتر بوده و از اهميت كمتري برخوردار است. هر چند هنگام استفاده از آبخوري قطره اي نياز به كارگران كمتري مي باشد اما مديريت جامع و دقيق و مستمر همواره احساس مي شود.
مشكلات متداول موجود و راهكارهاي پيشنهادي:

بسياري از مشكلات موجود مرتبط با آبخوريهاي نيپل، از نصب غير اصولي آنها ناشي مي شود. بستر يا كف سالن بايد در هنگام نصب اين سيستم كاملا صاف باشد. بستر ناهموار مطمئنا مسائلي مانند ارتفاع ناصحيح و فشار غير متوازن آب در داخل لوله ها را متعاقب خواهد گرديد. لذا قبل از نصب اين سيستم كف سالن در صورت نياز بايد كاملا صاف شود تا همه نقاط سالن هم سطح شود. و همچنين كنترل كننده هايي براي نشان دادن فشار آب در انتهايي‌ترين و ابتدايي ترين خط لوله بايد نصب شود تا احتمال بروز هر مشكلي را به حداقل برساند. نكات مديريتي موجود به اين موارد محدود نمي شود و با ورود مدلهاي جديدتر اين سيستم همواره فاكتورهاي مديريتي ديگري به پرورش دهندگان ارائه مي دهند.

آبخوري كله قندي

وقتي از سيستم آبخوري باز استفاده مي کنيد در شروع دوره بايد به ازاي هر 100 جوجه يک آبخوري 4 ليتري در نظر بگيريد اين آبخوريها بايد حلقه وار اطراف مادر مصنوعي چيده شوند .

به طور کلي آبخوريهاي کله قندي را به آبخوريهاي اتوماتيک نزديک کنيد در صورت امکان آبخوريهاي اتوماتيک را به صورت حلقه دور جوجه ها قراردهيد تا جوجه ها به آبخوريهاي کله قندي راحتر دسترسي داشته باشند در آغاز روز چهارم پرورش ، يک چهارم آبخوريها کله قندي را جمع کنيد .تا روز هفتم پرورش قسمت بالايي لبه آبخوريها ي اتوماتيک را همسطح پشت جوجه ها تنظيم کنيد اين عمل به جلوگيري از ريزش آب و حفظ کيفيت بستر کمک مي کند .

عمق مناسب آب در آبخوريها 9/1 سانتيمتر مي باشد.

آبخوريها ي کله قندي و آبخوريهاي اتوماتيک هر روز بايد شسته شوند سيستم دو سطلي براي شستشو مناسب است به همراه سطل آب تميز از يک برس و يک ماده ضد عفوني کننده براي شستن آبخوريها استفاده کنيد به جاي سطل آب تميز مي توان از يک وسيله اسپري آب به همراه ماده ضدعفوني کننده استفاده کرد .

هنگامي که از آبخوري ناوداني استفاده مي شود بايد هر دو طرف آن براي محاسبه فضاي لازم به ازاي هر جوجه در نظر گرفته شود.

دانخوري

تراف

در هفته اول از نوع دانخوري سيني كم عمق پلاستيكي است استفاده مي شود. و در روز اول معمولا جوجه ها بايد تعداد زيادي سيني در اختيار شان باشد و معمولا سيني هاي بزرگ با عمق كم ساخته مي شود. بعد از هفته اول از دانخوري هاي استوانه اي يا تراف كه بصورت اتوماتيك يا دستي است مي توان استفاده نمود.

در دانخوري تراف براي هر جوجه بايد 4 سانتي متر دانخوري در نظر گرفت.

در مورد دانخوري هاي استوانه اي كه غالبا از جنس پلاستيك است اگر قطر آن 33 سانتي متر باشد براي هر 55 جوجه يك دانخوري كافي است. در اين نوع دانخوري ها ارتفاع بر حسب سن جوجه تنظيم مي گردد.

در سيستم تراف و زنجير توسط زنجير مخصوصي دان در تمام طول سالن بحركت در مي آيد. و يك مخزن ذخيره دان در آن وجود دارد.

در سيستم بشقاب نقاله، دان توسط آگر يا زنجير حركت مي كند و در سوراخهايي كه به فاصله معين روي لوله دارد باعث ريزش دان داخل بشقاب مي شود.

ارتفاع دانخوري همواره بايد در حد پشت جوجه ها باشد.

سيلوي دان را نيز در اكثر مرغداريهاي مدرن دنيا استفاده مي كنند و آن بايد ظرفيت خوراك مسن تر ين مرغها را داشته باشد. ترازوي اتوماتيك را نيز به سيلوي دان وصل مي كنند. دان را توزين مي كنند.

دارو مخلوط كن نيز وسيله اي است كه در ابتداي لوله آب ورودي سالن نصب مي گردد و كه باعث ورود دارو، واكسن و مواد شيميايي از يك مخزن به داخل خط ورودي آب مي گردد.

براي تنظيم جريان برق از رئوستا و تايمر استفاده مي كنند.

براي نشان دادن قطع جريان برق بايد از سيستم آژير و هشدار دهنده استفاده نمود.

سيستم روشنايي

نور بايد به طور يکسان در کل سالن توزيع شود .

از انواع مختلف لامپ به شرح زير مي توان استفاده نمود :

لامپ هايي که گرما توليد نمي کنند طيف وسيع خوبي را فراهم مي کنند اما بازده انرژي پاييني دارند اين نوع لامپ هاي با تشعشع بالا به ازاي هر وات هزينه مصرف برق را کاهش خواهد داد . لامپ هاي فلورسنت 3 تا 5 برابر بيشتر از لامپ هاي کم مصرف نورتوليد مي کنند اين نوع لامپ ها با گذشت زمان شدت نور کمتري توليد مي کنند و بايد قبل از سوخته شدن تعويض شوند لامپ هاي با فلورسنت 3 تا 5 برابر بيشتر از لامپ هاي کم مصرف نور توليد مي کنند اين نوع لامپ ها با گذشت زمان شدت نور کمتري توليد مي کنند وبايد قبل از سوخته شدن تعويض شوند .

لامپ هاي سديمي بازدهي خوبي دارند و در سالنهاي با ارتفاع زياد بيشترين بازدهي را دارند در مقايسه با لامپ هاي کم مصرف به ازاي هر وات 10 برابر بيشتر نور توليد مي کنند .گذاشتن يک کلاهک بالاي لامپ بازدهي آن را افزايش داده از اين طريق هزينه مصرف برق کاهش مي يابد تميز کردن منظم لامپ و کلاهک آن بازدهي لامپ را به حداکثر مي رساند.

نمونه اي از برنامه نوري براي افزايش درصدماندگاري گله

سن (روز)	شدت (لوکس)	ساعات روشنايي	ساعات خاموشي
3-1	40-30	24-23	1-0
15-4	10-5	12	12
22-16	10-5	16	8
22 تاسن کشتار	10-5	23-18	6-1

آماده سازي سالنها ي مرغداري

آماده سازي شامل يك سري فعاليتها جهت فراهم آوري شرايط محيطي لازم جهت پرورش جوجه ها مي باشد. سالن هاي مرغداري قبل از جوجه ريزي بايد دوره آماده سازي را طي كند. آماده سازي خوب تضمين كننده سلامت گله است. اگر چه آماده سازي خوب ممكن است هزينه بر و وقت گير باشد ولي عملكرد خوب گله در آينده هزينه هاي آنرا جبران خواهد كرد.

بطور كلي به دوره خروج كامل طيور از سالن تا مرحله پذيرش جوجه در دوره بعد دوره آماده سازي مي گويند. اين مراحل عبارتند از:

پاكسازي
شستشو
تعميرات و بازسازي

4.شستشوي مجدد

5.ضد عفوني

قرنطينه

مرحله پاكسازي:

پس از اينكه طيور بطور كامل از سالن تخليه شدند و دان بايد بطور كامل از دانخوري جمع آوري گردد و به خارج از سالن منتقل شود. و دان بايد معدوم گردد و تاخير در خروج دان باعث هجوم موشها به داخل سالن شود و دان داخلي سيلوها نيز رعايت نكات بهداشتي جمع آوري گردد. بمنظور كنترل حشرات بهتر است قبل از خروج كرد در سالن سمپاشي صورت گيرد.

قبل از باز كردن تجهيزات آب و برق سالن قطع گردد. و كليه ادوات و تجهيزات قابل انتقال به خارج از سالن هدايت گردد. كود سالن خارج گردد و انتقال كود نيز توسط كاميونهاي چادر دار صورت گيرد تا از ريخت و پاش اضافي كود جلوگيري شود. محل دپوي كود حداقل 2 كيلو متر از سالن دورتر باشد. پس از خروج كود گرد گيري و برس زدن از سطوح ناصاف انجام گيرد.

علفهاي هرز اطراف سالن ريشه كن گردد و عليه علفهاي هرز سمپاشي صورت گيرد و تمام وسايل اضافي از اطراف سالن جمع آوري گردد.

مرحله شستشو

1- شستشوي دقيق منابع توسط برس، اسكاچ و مواد شوينده انجام شود.

2- منابع آب شسته شود و پس از كلر زني تا 48 ساعت كلر در منبع آب و لوله ها باقي بماند. سطوح سالن با آب نيم گرم شسته شود. شستشو از سقف بايستي شروع گردد. سپس ديوارها و در انتها كف سالن شسته شود. و اتاق سرويس، هيتر و كولينگ ها نيز بايد شسته شوند.

سطح خارجي سالن، لوله هاي آب و لوله‌هاي انتقال دان نيز بايد شسته شود همچنين رختكن ها، كمد، دوش و دفاتر نيز بايد شستشو گردد.

مرحله بازسازي و تعمير

اگر سالن نياز به تعمير داشت بايد تعميرات صورت گيرد.

شستشوي مجدد

اين مرحله از شستشو بايد با دقت صورت گيرد. و نقاط پر تردد را بخوبي شسته شود. لباسهاي پرسنل در اين مرحله بايد ضد عفوني گردد. رفت و آمد پرسنل به داخل سالن به حداقل برسد. براي ارزيابي از وضعيت سالن بايد از نقاط مختلف سالن نمونه برداري شده و به آزمايشگاه تشخيص ميكروبي فرستاده شود.

مرحله ضد عفوني:

1- ديوارها، كف سالن و بويژه سطوح ناصاف و كنج ها بايد مورد شعله افكني قرار گيرد

2-كنار ديوار ه خارجي سالن تا سطح 2 متر از ديواره توسط شعله افكن ضد عفوني گردد. سطوح داخلي و كف سالن توسط ماده ضد عفوني كننده مورد ضد عفوني قرار گيرد و درب سالن 24 ساعت بسته شود تا ماده ضد عفوني خشك گردد.

ضد عفوني در حضور مواد آلي غالبا بي تاثير است. سالن را قبل از ضد عفوني گرم كنيد تا تاثير ماده ضد عفوني كننده زياد باشد. ضد عفوني بايد توسط سمپاشي صورت گيرد.

انواع مواد ضد عفوني كننده

نوع ماده	خاصيت	ملاحظات
تركيبات فنلي	باكتري كش / قارچ كش	مضر براي محيط زيست
تركيبات كلره	باكتري كش/ ويروس كش	اثر خورندگي دارند
تركيبات يدوره	باكتري كش/ ويروس كش	خاصيت رنگ برندگي دارند
فرم آلدئيد	باكتري كش	بسيار سمي براي انسان
تركيبات چهار تايي آمونيوم	باكتري كش	كف كننده است
اسيدهاي آلي	باكتري كش	ضد عفوني كننده آب

روش پاكسازي لوله هاي آب

بين دو دوره :

محلول ضدعفوني كننده را در آب حل كنيد .مخازن را با آب پركنيدو قبل از باز نمودن شيرآب جهت ضدعفوني 1تا3 ساعت صبر نماييد.

نوع محلول ضدعفوني كننده		مقدار در يك ليتر محلول
سركه (براي آب قليايي )	8 (ميلي ليتر )
اسيد سيتريك (براي آب قليايي )	1.7 (گرم )
آمونياك (براي آب اسيدي )	1 (ميلي ليتر )

جدول 2- مواد ضد عفوني كننده رايج جهت استفاده در مزارع پرورش طيور

براي ضد عفوني آب مي توان از مواد زير استفاده كرد

اسيد سيتريك	1000 گرم در 500 ليتر آب
سركه	4 ليتر در 500 ليتر آب
كلر	350 گرم در 500 ليتر آب

پس از انتقال وسايل بداخل سالن ضد عفوني مرحله دوم بايد صورت گيرد. پس از ضد عفوني مرحله دوم آهك با شي محوطه مرغداري به ضخامت 3-5 سانتي متر لازم است. بويژه در مسيرهاي تردد و در مرحله آخر بايد سالن را با گاز فرم آلدئيد با غلظت 3X ضد عفوني كرده براي اين منظور بايد تمامي منافذ سالن را نسبت و براي اثر گذاري مناسب اين گاز دماي سالن را به 21 درجه سانتي گراد و رطوبت را به 65% رساند و گاز بمدت 24 ساعت در سالن بماند قبل از ورود جوجه ها به سالن اين گاز بايد توسط هواكشها خارج شده و سالن مجددا گرم گردد.

براي تهيه غلظت 1X گاز فرم آلدئيد براي هر 85/3 متر مكعب فضا بايد فرمالين با gr 20 پرمنگنات پتاسيم را مخلوط كرد و براي تهيه غلظت 3X از فرمالين و gr 20 پرمنگنات پتاسيم بايد استفاده كرد. بهتر است مخلوط كردن اين دو ماده در ظرف هاي سفالي صورت گيرد و هرگز پرمنگنات را به فرمالين اضافه نكنيد. بلكه پرمنگنات را در ظرف ريخته و مايع فرمالين را بر روي آن بريزيد.

مرحله قرنطينه

به اجراي يكسري قوانين بهداشتي جهت جلوگيري از آلودگي قرنطينه مي گويند.

اين موارد عبارتند از :

1- جلوگيري از رفت و آمدهاي غير ضروري

2- روش گرفتن قبل از ورود به مرغداري

3- تعويض لباس كامل افراد قبل از ورود به مرغداري

4- دود دادن وسايل كه به مرغداري وارد مي شوند

5- جلوگيري از ورود حيوانات به مرغداري

6- ضد عفوني وسايل نقليه.

عمليات پيش از انتقال جوجه ها به سالن

اين مرحله چند روز قبل از ورود جوجه ها به سالن آغاز مي گردد و شامل آماده سازي سالن براي زيست و پرورش جوجه هاي يكروزه است. و عمليات پيش از ورود جوجه ها بايد به شرح زير انجام گيرد:

1 پخش پوشال

2- پهن كردن روزنامه بر روي پوشال

3- حصار كشي

4- چيدن تجهيزات (آبخوري- دانخوري)

5-گاز فرمالين دادن

6-خارج كردن گاز از سالن

7- گرم كردن سالن

جوجه هاي براي پرورش نياز به بستر دارند وضعيت بستر در پرورش مرغ گوشتي اهميت زيادي دارد. بستر بايد به گونه اي باشد كه جايگاه نرم و را حتي را براي جوجه ها فراهم كند مواد بستر را مي توان از موادي مانند پوشال، كاه، كلش، سبوس برنج، خرده هاي بلال، خاك اره و حتي ماسه استفاده كرد.

عمده ترين نقش بستر بعنوان عايق براي جلوگيري از انتقال سرماي كف سالن است. و همچنين بستر بايد نقش جذب رطوبت را ايفا كند. بستر بايد عاري از كپك و خرده هاي تيز باشد. از آنجا كه جوجه ها در چند روز اول حساس مي باشند بهتر است كف سالن را ورق رول يا روزنامه پهن كرد اما اگر پوشال نرم است است احتياج به اين كار نيست.

حصار كشي دور مادر مصنوعي در چند روز اول پرورش مي تواند مفيد واقع شود زيرا جوجه ها در جند روز اول بسيار حساس بوده و با كوچكترين استرس روي هم مي ريزند. براي همين منظور بهتر است جوجه ها را براي چند روز اول پرورش به مادر مصنوعي محدود كرد.

بستر مناسب و شرايط آن

بستر و وضعيت آن در آشيانه هاي پرورش مرغ گوشتي موضوع مهمي است اين بستر بايد به نحوي باشد که ضمن فراهم نمودن جايگاهي نرم و راحت براي جوجه کيفيت خوبي داشته ، خشک ، نرم و بدون گرد و خاک باشد . جنس ، نوع و کيفيت بستر بايد به‌گونه اي باشد که منجر به نقص و ضايعات اندام ها و قسمت هاي مختلف نگردد انواع معمول بستر عبارتند از : تراشه چوب (پوشال ) (3 تا 5 کيلوگرم درمتر مربع ) – کاه (2/5 تا 4 کيلوگرم درمتر مربع ) سبوس برنج ، خرده هاي ذرت ، خاک اره و ماسه .بستر درواقع عايقي براي کف آَشيانه مي باشد و رطوبت رابه خود جذب مي نمايد ضخامت بستر در تابستان بايد 3 تا 5 سانتي متر و در زمستان 5 تا 8 سانتي متر در نظر گرفته شود اين ضخامت درنواحي گرم و خشک مي تواند کمتر باشد يک بسترخوب بايد عاري از کپک ، مواد اضافي و هر نوع آلودگي باشد با بالا رفتن سن طيور ، بستر به دليل عوامل مختلفي خيس وکلوخ مي شود اين عوامل عبارتند از :

تعداد جوجه بيش از حد ، در واحدسطح
رطوبت بالا
وجود چربي ها ، نمک و مواد خام در جيره غذايي
متعادل نبودن درجه حرارت
بروز بعضي از بيماريها مانند گامبورو و کوکسيديوز
نقص در سيستم آبخوريها

در هر حال اصلاح سيستم تهويه ، گرم کردن به هم زدن و يا تعويض بسترهاي خيس و کلوخ شده از اقدامات موثري است که در موارد خيس شدن بستر مي توان انجام داد بطور کلي اعمال يک مديريت خوب در داشتن يک بستر مناسب و کنترل آب و هواي آَشيانه تاثير بسيار زياد و انکار ناپذيري در سلامت پرندگان و درنتيجه سودآوري بيشتر دارد .

جدول 1-مواد رايج جهت ضدعفوني كردن بستر سالن هاي پرورش طيور
نوع ماده	ميزان مورد استفاده	هدف
اسيد بوريك	كيلو گرم (درهر متر مربع)	جهت از بين بردن سوسكها
اسيد بوريك	به ميزان مورد نياز	جهت از بين بردن سوسكها
سيليكات آلومينيوم	به ميزان مورد نياز	جهت از بين بردن سوسكها
نمك (كلرايد سديم)	0.25	كاهش آسكاريس (كرمها)
پودر سولفور	0.01	استرليزه كردن بستر
آهك (كربنات كلسيم )	به ميزان مورد نياز	استرليزه كردن بستر *

*محوطه مزرعه را آسانتر تميز مي كند و به عنوان كود براي زمين به كار مي رود

چيدن دانخوري ها و آبخوري ها

آبخوري ها و دانخوري ها بايد بصورت يكنواخت بر روي بستر چيده شوند و بطوريكه جوجه با طي حداقل مسافت (5/0 متر) به آبخوري و دانخوري دسترسي داشته باشد.

دود دادن با گاز فرم آلدئيد

عمل گاز دهي با گاز فرم آلدئيد حدود 5 روز قبل از ورود جوجه ها به سالن انجام مي گيرد (2 روز براي گاز دهي 2 روز براي تخليه گاز- يك روز براي گرم كردن سالن)

گاز دهي بهتر است توسط تركيب گاز فرمالين و پرمنگنات پتاسيم در يك ظرف فلزي يا سفالي انجام گيرد. براي ضد عفوني موثر به ازاي هر 15 گرم پرمنگنات پتاسيم از 45 ميلي ليتر فرمالين 40% استفاده مي كنند. بهتر است اين گاز در دماي 25 درجه سانتي گراد و رطوبت 60-75% مورد استفاده قرار گيرد.

قبل از گازدهي بهتر است تمام منافذ و دربها بسته شود و براي ضد عفوني بهتر از تعداد بيشتري ظرف استفاده شود. ابتدا پرمنگنات و سپس فرمالين اضافه گردد. زيرا اگر پرمنگنات را روي فرمالين بريزيد احتمال آتش گرفتن وجود دارد.امروزه بلوكهايي درست شده است كه با شهله دملايم كبريت آتش گرفته و به آرامي مي‌سوزد و تبديل يه گاز مي‌گردد. همچنين در حين كار از ماسك ضد گاز استفاده گردد.

گرم كردن سالن

دماي سالن درهنگام ورود جوجه ها بايد 31 تا 32 درجه سانتي گراد باشد بهترين را ه گرم كردن سالن استفاده از هيترهاي گرم كننده مي باشد. استفاده از وسايلي مانند چهار شاخ به هيچ وجه توصيه نمي گردد. زيرا اكسيژن زيادي را از سالن مصرف مي كند و خطر آتش سوزي بالايي دارند. همچنين بازده انرژي كمتري دارند.

در بعضي از سالن ها گرم كردن سالن مشكل است و به همين دليل حجم سالن را با استفاده از تقسيم كردن سالن به پلاستيك كم مي كنند كه در اينصورت سالن ها زودتر و با صرف انرژي كمتري گرم مي شوند و در چنين مواقعي سطح سالن را تا 30% كاهش مي دهند.

حمل و نقل جوجه ها به سالن:

براي حمل و نقل جوجه به سالن نكات زير بايد رعايت شود

1-از كاميون مناسب استفاده شود

2-قبل از بارگيري كاميون ضد عفوني گردد

3-تخليه و بارگيري سريعا انجام گيرد

4-دماي 22 تا 24 درجه در كاميون براي حمل جوجه كافي است.

كارتن جوجه بايد از جنس مرغوب و محكم باشد. در تابستان در هر كارتن 80 قطعه جوجه و در زمستان در هر كارتن با قطعه جوجه مي ريزند. بين كارتن جوجه ها بايد فضاي كافي موجود باشد تا هوا جابجا شود. و وقتي جوجه ها به مزرعه رسيدند بايد سريعا تخليه گردند. دماي آب مورد استفاده جوجه يكروزه 20 درجه سانتي گراد مناسب است.

مدیریت جوجه های گوشتی در دو هفته اول پرورش

پیشرفتهای ژنتیکی برای صفاتی چون رشد و ضریب تبدیل غذایی درجوجه های گوشتی این امکان را فراهم آورده تا پرنده ها در دوره پرورشی کوتاهتر با وزن بیشتر به کشتارگاه فرستاده شوند وبه این ترتیب مدت دوره پرورش که در آن پرنده ها 2کیلوگرم وزن می گیرند از60 روز به 40 روز کاهش پیدا کرده است.

با کوتاه ترشدن دوره پرورش ، 20 درصد رشد جوجه ها در هفته اول صورت می پذیرد که مهمترین زمان دوره پرورش می باشد و مدیریت صحیح در این دوره از اهمیت خاصی برخوردارگردیده که برای اجرای آن باید به فاکتورهای ذیل توجه نمود .

تهیه جوجه ها

پرورش دهنده باید زمان ورود جوجه ها را به سالن معین کرده وهفته ها قبل از آن هماهنگی لازم را با کارخانه جوجه کشی انجام دهد .

– بعضی از نژادها از توان بالقوه بالاتری نسبت به نژادهای دیگر برخوردارند ، بنابراین تهیه جوجه ها باید از نژادهای با خصوصیات برتر صورت گیرد .

– جوجه های با کیفیت برتر هنگامی حاصل می شوند که گله مادر به طور دقیق مدیریت شده باشد و توجه کافی به عملیات جوجه کشی صورت گرفته شده باشد.

– جوجه ها باید از گله مادر سالم تهیه شوند ، سلامت گله مادر مهمترین عامل برای تولید جوجه های گوشتی سالم و عاری از عوامل بیماریزا می باشد .

– عدم تامین نیازهای کامل غذایی گله مادر از نظر پروتئین ، اسیدآمینه، لیپید ، کربوهیدرات ، ویتامین ها و مواد معدنی و متعادل نبودن جیره غذایی سبب تولید جوجه های ضعیف می گردند .

– برخی از بیماریها و آلودگیها از طریق جوجه کشی انتشار می یابند ، بنابراین باید قبل از تهیه جوجه ها از رعایت کامل اصول بهداشتی ، ضدعفونی صحیح و قرنطینه در مراحل مختلف جوجه کشی اطمینان حاصل نمود .

– جوجه هایی که از گله مادر جوان یا مسن تهیه شده باشند نمی توانند عملکرد مناسبی جهت تولید داشته باشند .

– جوجه های تهیه شده باید عاری از عوامل بیماریزا باشند، زیرا هر گونه عفونت باکتریایی در جوجه های یکروزه برروی سلامت و عملکرد آنها در پایان دوره تاثیر منفی می گذارد و حتی باعث تلفات نیز خواهد شد، بنابراین پیش بینی ظهور کامل پتانسیل ژنتیکی در زمینه رشد و کارآیی فقط در شرایطی امکانپذیر است که گله عاری ازهر گونه عفونت باکتریایی باشد .

– بهتر است جوجه ها یک سن و از یک گله مادر تهیه گردند و در هنگام ورود به سالن پرورش باید تمیز و خشک باشند . کرک پرهای نرم تمام بدن پرنده را پوشانده و چشمها باید روشن و براق بوده ، بدن آنها بدشکل و زخم نباشد مخصوصا ناف باید کاملا بسته ، تمیز و خشک باشد و هیچگونه بقایای کیسه زرده و یا غشاهای جنینی در اطراف آن خشک نشده باشد . بدن جوجه ها هنگامیکه در دست لمس می شود توپر باشد ،ولی نباید این حالت ناشی از ادم باشد و همچنین استخوانها نباید در هنگام لمس جوجه بسیار برجسته باشند و دارای وزن و پراکندگی وزنی مناسبی باشند ( وزن 42 گرم می تواند معیاری از میانگین وزن جوجه یکروزه که در راهنمای پرورش نژادهای گوشتی اشاره شده است ، مورد استفاده قرار گیرد) .

تعيين كيفيت جوجه

تعيين كيفيت جوجه يك روزه امري ساده نيست و به طوري كه بعضي از توليدكنندگان بزرگ جوجه يك روزه در دنيا با در نظرگرفتن عوامل زياد و جاي دادن آنها در جداول مخصوص كه به هر جدول نمره ايي تعلق مي گيرد كيفيت جوجه يكروزه را تعيين مي كنند ولي با در نظرگرفتن ده نشاني ذيل در بيشتر موارد مي توان اختلاف جوجه خوب و بد را تعيين كرد :

جوجه هايي كه از يك گله مادر ايجاد شده و در مرغداري هاي مختلف و تحت شرايط متفاوت مديريتي در هفت روز اول تلفات زياد غيرعادي داشته باشند ( توجه شود كه تلفات غيرعادي در يك مرغداري نمي تواند ملاك تعيين كيفيت جوجه قرار گيرد ).
وجود تعداد زيادي جوجه با علائم بسته نشدن كامل ناف و تورم آن.
وجود تعداد زيادي جوجه ضعيف ، وازد و جوجه هايي كه قادر به خوردن دان و آشاميدن آب نيستند.
وجود تعداد زيادي جوجه در گله با علائم تنفسي و دهان زدن.
وجود تورم در مفاصل تعداد زيادي جوجه.
وجود جوجه هايي با چسبندگي در مقعد به تعداد زياد.
وجود تعداد زيادي جوجه با علامت كاهش آب و از دست دادن آب بدن.
وجود تعداد زيادي جوجه رشد نكرده در روزهاي اول پرورش گله.
بروز تلفات غيرعادي بدنبال واكسيناسيون روز اول در جوجه كشي.
بروز تلفات غيرعادي بدنبال مصرف واكسن هاي نيوكاسل و برونشيت در يك روزگي داخل جعبه در مرغداري.
در موردهاي نهم و دهم باين امر لازم است توجه شود كه واكنش شديد و تلفات زياد در جوجه هاي كاملا” سالم نيز ممكن است بروز كند.
نوع و دوز واكسن ، روشي كه واكسن مصرف شده و پائين بودن تيتر مادري بر عليه اين بيماريها مي توانند در تلفات ناشي از واكسيناسيون روز اول دخالت داشته باشند.

نحوه انتقال جوجه ها

– بعد از انتخاب جوجه های سالم، نحوه انتقال آنها به سالن پرورش از اهمیت ویژه ایی برخوردار است . لذا جوجه ها باید بوسیله ماشین مخصوص حمل جوجه یکروزه و با رعایت شرایط مناسب بهداشتی ( شستشو و ضدعفونی کلیه سطوح اتاق دوجداره حمل جوجه ها ) و محیطی (دما ، رطوبت ، تهویه ) در کمترین زمان ممکن به واحد پرورشی منتقل شوند .

– وسیله حمل و نقل جوجه ها باید دارای تجهیزات کافی برای تامین دمای مناسب 20 تا25 درجه سانتیگراد و رطوبت 70تا75 درصد و حداقل گردش هوا 8/0 متر بر ثانیه در اتاق حمل جوجه باشد . نداشتن تهویه و رطوبت مناسب در کامیونهای حمل جوجه ، نا مناسب بودن محل قراردادن جعبه حاوی جوجه ها ( تعداد بیش از 100 قطعه جوجه در کارتن ، عدم مهار مناسب و چیدن بیش از 4 کارتن جوجه روی هم)، کافی نبودن تعداد کامیونها که سبب می شود انتقال جوجه ها با تاخیرصورت گیرد و… مجموعه عواملی هستند که به دلیل نحوه انتقال نا مناسب جوجه ها ، اثر نامطلوبی بر کیفیت جوجه های یکروزه می گذارند .

توجه داشته باشید در زمان بارگیری و یا تخلیه جوجه ها از کارتن ها ، باید موتور کامیون خاموش باشد زیرا تجمع گازهای خروجی اگزوز سبب بروز عوارض تنفسی و حتی خفگی جوجه ها می گردد.

آمادگی برای ورود گله

– محیط مرغداری ، سالنها و تمامی تجهیزات آنها باید قبل از ورود جوجه ها تمیز و ضد عفونی شده باشند .

– در خلال دوران پاکسازی و بعد از آن باید محدوده پرورش طیور و سالنها بسته نگه داشته شوند تا از ورود افراد متفرقه و حیوانات به سالنها جلوگیری شود .

– قبل از تحویل جوجه ها باید از کارکرد صحیح دستگاههای گرمازا اطمینان حاصل نمود

وهمچنین کنترل نهایی از نظر امکان دسترسی به آب ودان وتوزیع مناسب آنها در داخل سالن صورت گیرد .

در صورت نياز برنامه مبارزه با جوندگان (موش) قبل از ورود جوجه ها انجام شده باشداطمينان حاصل نماييد که آب آشاميدني کلرزايي شده باشد به طوري که در سيستم هاي آّبخوري باز و بسته به ترتيب آب مصرفي طيور 3 قسمت در ميليون و 1 قسمت در ميليون در سطح آبخوري کلر داشته باشند . چند ساعت قبل از رسيدن جوجه ها تمام آبخوريها را از آب پر کنيد به طوري که دماي آب در هنگام رسيدن جوجه ها 25 درجه سانتيگراد باشد

– لازم است زمان تحویل جوجه ها از قبل تعیین شده باشد تا شرایط لازم ( دما، رطوبت، تهویه و نورمناسب و همچنین آب و دان کافی) برای ورود آنها به سالن پرورش مهیا شده باشد و همچنین هماهنگی لازم صورت گیرد تا پرسنل مرغداری در زمان تحویل جوجه ها آمادگی لازم را داشته باشند.

– بهتر است جوجه ها صبح زود به مجتمع پرورش طیور منتقل شوند زیرا این امر باعث می شود تا جوجه ها در تمام مدت روز دان خوردن و آب نوشیدن را یاد گرفته و تحت نظارت دقیق باشند .

– کلیه سیستم های روشنایی ، منابع گرمایی، تهویه (هواده و هواکشها) ، دماسنج، ترموستات، دانخوریها و آبخوریها قبل از ورود جوجه ها بازدید، تنظیم و کاملا آماده کار شده باشند .

قراردهی جوجه ها

– پس از تحویل جوجه ها باید بلافاصله در محدوده جوجه ریزی تخلیه شوند ، باقی ماندن به مدت طولانی در جعبه ها موجب کم شدن بیشتر آب بدن پرنده ها می گردد که این مورد در نهایت افزایش تلفات اولیه و کاهش پتانسیل رشد را به دنبال خواهد داشت بنا براین جوجه ها باید در اسرع وقت از جعبه ها در اطراف آبخوریها تخلیه شوند .

– در زمان تحویل گله باید همه پرسنل مرغداری قرنطینه و بهداشت را رعایت کرده لباسهای متحدالشکل و چکمه تمیز و عاری از آلودگی بپوشند

– بعد از تخلیه جوجه ها جعبه های حمل جوجه باید سریعا از سالن مرغداری خارج گردیده و معدوم شوند .

– سیستم تهویه به هنگام ورود جوجه ها باید خاموش باشد .

– پس از تخلیه جوجه ها باید رفتار آنها به دقت تحت نظارت و کنترل قرار گیرد ( معمولا 6 ساعت بعد از ورود، جوجه ها آرام می گیرند).

– همه اطلاعات گله باید به طور کامل ثبت شوند ( نژاد جوجه ها ، تاریخ هچ جوجه ها، وزن جوجه ها در هنگام ورود به سالن پرورش، تاریخ تحویل جوجه ها ، مشخصات کارخانه جوجه کشی و …).

– لازم است جوجه های وازده ، فلج ، زخمی و دارای شکل غیر طبیعی سریعا از گله حذف شوند، زیرا نگهداری آنها فقط باعث افزایش هزینه خواهد شد و میزان تولیدشان نیز ناچیز خواهد بود واین برنامه باید در طول دوره پرورش به طور مرتب انجام شود.

– نمونه برداری و خونگیری از گله جهت ارسال به آزمایشگاه برای اطلاع از وجود مایکوپلاسماها ، سالمونلاها و همچنین تیتراسیون و… با توجه به برنامه ریزی مدون بطور منظم انجام شود .

– قسمتی که در سالن برای پرنده ها در نظر گرفته می شود باید راحت ، گرم ، تمیز و بهداشتی باشد وبتواند از جوجه های تازه متولد شده به خوبی نگهداری نماید

مدیریت منابع حرارتی

– سیستم تنظیم حرارت بدن جوجه های گوشتی نابالغ تکامل یافته نیست و قادر به تنظیم حرارت بدن خود در مواجهه با هوای بیرون از دستگاه جوجه کشی نیستند ، بنابراین تنظیم حرارت مناسب جایگاه طیور گوشتی در طی هفته اول دوره پرورش از اهمیت خاصی برخوردار است ، بدین منظور لازم است قبل از ورود جوجه ها دمای سالن را به حد مطلوب رساند .

– در روز اول حرارت مناسب دستگاههای گرم کننده سالن در 5 سانتیمتری بستر باید 32-30 درجه سانتیگراد ودر اواخر هفته اول 29-28 درجه سانتیگراد باشد.

– برای اینکه جوجه ها زیاد از منبع حرارتی( مادر مصنوعی) دور نشوند اطراف دستگاه های گرم کننده را حصاربندی می کنند .حصار در فاصله 80 تا 90 سانتیمتری از دستگاه گرم کننده به طور دایره‌ایی نصب می شود .

– رفتار جوجه ها بهترین نشانه برای مناسب بودن درجه حرارت سالن می باشد ، به طوریکه از طریق نحوه پخش آنها در محدوده جوجه ریزی می توان به میزان درجه حرارت محل پرورش جوجه ها پی برد که به صورت زیر می باشد :

1- دمای مناسب : جوجه های شاداب با پراکندگی یکنواخت در محدوده جوجه ریزی دیده می شوند .

2- دمای خیلی بالا: جوجه هااز دستگاه گرم کننده فاصله می گیرند و در این حالت ساکت ، درحال نفس نفس زدن وسرو بال افتاده هستند .

3- دمای خیلی پایین: جوجه ها در زیر دستگاه گرم کننده جمع می شوند ، پرسر وصدا وصدای آزار دهنده دارند.

4- کوران هوا: در این وضعیت جوجه ها در منطقه ایی خاص از محدوده جوجه ریزی ازدحام می نمایند .

معمولا برای اطمینان کامل از اینکه جوجه ها گرمای مناسبی را دریافت می کنند باید دماسنجهای سالن و همچنین ترموستاتهای دستگاههای گرم کننده را کنترل کرده و ازصحت کارکردشان اطمینان حاصل نمود.

– به طور معمول دماسنج ها و ترموستاتها باید در 20 سانتیمتری بالای سر جوجه ها قرار گیرند .

جدول ذيل دماي مورد نياز جوجه ها را درسنين مختلف نشان ميدهد :

دماي مورد نياز در 30 تا 40 سانتي متر بالاي جوجه ها

روز اول	32
روز دوم	32
روز سوم	5/31
روز چهارم	31
روز پنجم	5/30
روز ششم	30
روز هفتم	5/29
روز هشتم	29
روز نهم	5/28
روز دهم	28
روز يازدهم	5/27
روز دوازدهم	27
روز سيزدهم	5/26
روز چهاردهم	26

تهویه و کیفیت هوا

– همزمان با رشد ، پرنده ها اکسیژن مصرف نموده و گازهای مضر تولید می کنند و همچنین احتراق دردستگاه های گرم کننده و تخمیر فضولات طیور نیز گازهای زیان آور را افزایش خواهند داد وچون چگالی این گازها از هوا سنگین تر است و درسطح پایین سالن باقی می مانند باعث مسمومیت ، نقصان تولید وبروز بسیاری از بیماریها می گردند ، بنابراین سیستم تهویه باید قادر به حذف این گازها وتامین کننده هوای با کیفیت مناسب برای پرنده ها باشد ، بدین منظور لازم است همیشه جریان یکنواخت و ثابتی از هوای با کیفیت در سطح پرنده ها تامین شود تا پرنده ها ضمن حفظ وضعیت سلامت ، توان رشد بالقوه را به دست آورند ( بطور معمول در زمان جوجه ریزی یک متر مکعب هوا به ازای هر کیلوگرم وزن پرنده در ساعت مورد نیاز است و باید با افزایش رشد و وزن گله، این تناسب حفظ شود).

– تهویه در آب و هوای سرد در مقایسه با آب و هوای گرم بسیار متفاوت است . در آب و هوای سرد با استفاده از منبع حرارتی کمکی وایجاد سیستم تهویه فشار منفی دمای هوای سالن به طور صحیح کنترل می شود . به منظور ایجاد تهویه با فشار منفی در سالنها از هواکشهای الکتریکی که دارای ظرفیتهای متفاوتی می باشند استفاده می گردد ، هواکش ها با کشیدن هوای داخل سالن به محیط بیرون باعث ایجاد فشار منفی درداخل سالن و ورود هوای تازه از دریچه های ورود هوا به سالن می شوند .

– در ارتباط با استفاده از سیستم تهویه با فشار منفی توجه به نکات ذیل ضروری می باشد:

1- نوع ، اندازه و محل قرارگرفتن ورودی هوا باید متناسب با شرایط آب و هوایی منطقه و ظرفیت هواکشها باشد .

2- حداکثر هوای مورد نیاز در سیستم تهویه فشار منفی 7-4 متر مکعب در ساعت برای هر کیلو گرم وزن زنده می باشد .

3- به منظور تامین فشار هوای مناسب در داخل آشیانه باید ابعاد ورودی هوا متناسب با ظرفیت هواکش ها باشد ، به همین منظور جهت تخلیه 1000 مترمکعب هوا در ساعت سطحی برابر با 3/0 مترمربع هواده لازم است.

4- این سیستم در هوای سرد برای تامین حداقل احتیاجات تهویه مورد نیاز پرنده (4/0 مترمکعب هوا در ساعت به ازا هر کیلوگرم وزن زنده ) استفاده می شود .

– برای تهویه سالن در آب و هوای گرم از سیستم تهویه تونلی استفاده می شود ، در این سیستم هواکش های مکنده در یک طرف ودریچه های ورود هوا در طرف انتهایی دیگر قرار می گیرند ، هوای ورودی درطول سالن حرکت کرده و پس از طی طول سالن گرما وآلودگی ها را به همراه خود خارج می سازد و طیور را با برقراری جریان هوا، خنک می کند .

هدف از بکارگیری سیستم تونلی حفظ دما در سطح کمتر از 30 درجه سانتیگراد از طریق حرکت جریان هوا بر روی جوجه ها با سرعت 2متر بر ثانیه می باشد ، این جریان هوا سبب کاهش احساس گرما به میزان 5 تا 7 درجه سانتیگراد در سطح جوجه ها می شود .

– چنانچه تهویه سالن پرورش نامطلوب باشد باعث تجمع گازهای سمی از جمله آمونیاک می شود.

هرگاه میزان گاز آمونیاک بیشتر از ppm10 باشد به ریه پرنده ها آسیب وارد می شود ، اگر میزان گاز از ppm 20 بیشتر شود آسیب ریوی منجر به افزایش حساسیت به بیماریهای تنفسی می گردد . گاز بالای ppm 50 سبب کاهش رشد ناشی از آسیب ریوی می گردد ودر بیشتر از ppm100 قابلیت ریه در تبادل گازهای تنفسی کاهش می یابد ودر مقادیر بالاتر شاهد بروز افزایش تلفات خواهیم بود .

برای تنظیم مناسب میزان تهویه کیفیت هوا باید بررسی شود . کیفیت نامطلوب هوا عملکرد گله را محدود کرده و حساسیت به بیماری را افزایش خواهد داد .درتمامی اوقات میزان تهویه در حد و یا بالای حداقل تهویه مورد نیاز حفظ شود. در عمل بهتر است از یک روزگی حداقل تهویه را برقرار نموده تا مطمئن شویم که هوای تازه به تناوب منظم و مکرر برای جوجه ها فراهم می آید .

– باید توجه داشت که تهویه ناکافی باعث مرطوب شدن بستر، افزایش وقوع سوختگی مفصل خرگوشی و افت کیفیت لاشه می شود.

رطوبت سالن پرورش

در انتهای فرایند جوجه کشی رطوبت نسبی در هچر بالا خواهد رفت (حدود 80 درصد )، در خارج از دستگاه جوجه کشی رطوبت محیط مناسب شرایط جوجه های یکروزه نمی باشد ، بنابراین برای کاهش شوک وارده به جوجه ها جهت انتقال از جوجه کشی به سالن پرورش لازم است که رطوبت نسبی حدود 70 درصد باشد .

رطوبت داخل سالن باید روزانه مورد بررسی قرار گیرد ، اگر رطوبت در هفته اول به پایین تر از 50 درصد افت کند جوجه ها آب بدن خود را از دست داده واین امراثر منفی بر عملکرد گله خواهد گذاشت و همچنين باعث چسبندگي مقعد مي گردد.

در چنین شرایطی می توان از آبپاشی منطقه فاقد جوجه ریزی شده یا نازل های اسپری کننده ( مه پاش ) جهت افزایش رطوبت طی دوره اولیه پرورش استفاده نمود که در این سیستم(مه پاش) هوای ورودی با تبخیر قطرات ایجاد شده از طریق پمپ کردن آب درداخل لوله و نازل ها خنک می شود .

برای به حداکثر رساندن سرعت تبخیر لازم است که خطوط مه پاش در نزدیکی ورودی هوا قرار داده شوند .گاهی ممکن است خطوط اضافی نیز در مرکز سالن مورد نیاز باشند . باید توجه داشت که در هنگام استفاده از مه پاش با تنظیم اندازه قطرات از مرطوب شدن بستر جلوگیری شود.

سیستم تامین رطوبت باید به گونه ایی طراحی شود که فضای بین حصارها ودر و دیوار سالن نیزمرطوب شوند . در صورتی که آب حاوی مقادیر بالایی از مواد معدنی نامحلول یا ذرات ریز باشد کارایی سیستم خنک کننده تبخیری در دراز مدت کاهش می یابد .

– جوجه های نگهداری شده در رطوبت مناسب کمتر دچار کم آبی بدن شده و معمولا شروع بهتر ورشد یکنواخت تری خواهند داشت .

براي افزايش رطوبت سالن روش هاي زير را مي توان اجرا كرد.

1- اسپري كردن آب

2-آبپاشي كف راهروها

3-افزايش آبخوري سالن ها.

به اين نكته نيز بايد توجه كرد كه بستر هيچگاه نبايد مرطوب گردد زيرا باعث ايجاد بيماريهاي زيادي از جمله كوكسيه وز و مشكلات با تاول سينه و همچنين افزايش گاز آمونياك سالن مي شود.

سیستم نوردهی

– برای تحریک رشد و افزایش درصد ماندگاری ، ساعات و شدت روشنایی در هفته اول از اهمیت ویژه ایی برخوردارند .

به طور معمول سیستم نوردهی به کار رفته توسط پرورش دهندگان مرغ گوشتی درهفته اول ، نور دهی مداوم بوده و دلیل تمایل به آن تحریک اشتهای جوجه ها و رسیدن به حداکثر وزن روزانه می باشد .این روش شامل نوردهی طولانی مدت ( 24ساعت روشنایی به طور کامل برای دو روز اول جهت آشنا شدن جوجه ها با محیط و دسترسی آسان به آبخوریها و دانخوریها) و متعاقب آن ازروزسوم یک دوره کوتاه تاریکی ( برای مثال نیم تا یک ساعت ) درنظر گرفته شود تا پرنده در صورت قطع برق به تاریکی عادت داشته باشد وهمچنین باید توجه داشت که کاهش زود هنگام طول روشنایی در هفته اول فعالیت تغذیه ایی و وزن راکاهش خواهد داد.

در طی هفت روز اول شدت نور حداقل 20 لوکس در نظر گرفته شود ( در سراسر سالن یکنواخت باشد) بهتر است شدت نور بين 25 تا 35 لوکس در نظر گرفته شود که ازهفته دوم این میزان کاهش می یابد . این کاهش شدت نور باید تا حدی باشد که طيور در آن راحت و آرام باشند ، بدون اینکه مشکلی در دستیابی به آب و دان داشته باشند .

پایین بودن شدت نور کمتر از 20 لوکس در شروع دوره پرورش از میزان تغذیه جوجه ها خواهد کاست . (تمیز کردن منظم لامپها وکلاهکها بازدهی آنها را به حداکثر خواهد رساند)

– نحوه قرار گرفتن لامپ ها در سالن مرغداری تاثیر به سزایی بر میزان کارایی آنها دارد بنابراین باید لامپها را به گونه ایی قرار داد که شدت نور معینی به طور یکنواخت درسطحی که طیور قرار دارند تابیده شود .

از مزایای مهم استفاده از برنامه های نوری می توان به موارد زیر اشاره نمود :

1- افزایش فعالیت و تحرک پرنده ها که منجر به بهبود وضعیت سلامت پاها می گردد .

2- بهبود و پایین آمدن مقدار ضریب تبدیل غذایی و کاهش اتلاف غذا .

3- کاهش میزان کل تلفات در طول دوره پرورش .

خوراک جوجه ها

– تغذیه جوجه پس از خروج از تخم تاثیر زیادی برعملکرد آن در پایان دوره پرورش دارد ، آزمایشات متعدد ثابت کرده است که وزن جوجه ها در آخر دوره رابطه مستقیمی با وزن آنها در هفته اول پرورش دارد . به عبارت دیگر اگر شروع پرورش گله ایی با تغذیه مناسب وصحیح توام شود نه تنها گله ایی یکنواخت از نظر وزنی تولید می گردد بلکه عملکرد آن از نظر ضریب تبدیل غذایی ، تقویت سیستم ایمنی و میزان تلفات نیز بهینه خواهد شد لذا برای موفقیت در این امر ، رعایت اصول تغذیه و مدیریت به ویژه در هفته اول از اهمیت ویژه ایی برخوردارگردیده است.

– سیستم ایمنی جوجه های تازه متولد شده برای رشد و تکامل نیازمند مصرف مواد مغذی می باشد . مصرف خوراک مناسب و با کیفیت، مواد مغذی لازم جهت رشد و نمو اندامهای لمفاوی ثانویه که در زمان تولد جوجه ها وجود نداشته یا نا بالغ هستند را فراهم می نماید . – عدم دسترسی به دان و مواد مغذی باکیفیت مانع از پاسخ مناسب سیستم ایمنی به واکسیناسیون در ابتدای زندگی پرنده ها می گردد ، فقدان مواد مغذی ویا پاسخهای هورمونی به گرسنگی، سیستم ایمنی را برای مدت طولانی متاثر می کند ، گرسنگی اولیه جوجه ها می تواند بر مقاومت پرنده نسبت به بیماریها در تمام طول دوره پرورش تاثیر گذارد .

تمامی جوجه ها بلافاصله بعد از قرار گرفتن در سالن باید به دان سرشار از مواد مغذی و با کیفیت دسترسی داشته باشند ، این عمل سبب خواهد شد زرده باقیمانده به سرعت در دستگاه گوارش مورد استفاده قرار گرفته وسیستم ایمنی هرچه سریعتر تکامل یابد .

بررسی میزان پر بودن چینه دان پرنده ها در ابتدای دوره پرورش معیار مناسبی برای میزان فعالیت پرندگان در مصرف خوراک می باشد بطوریکه تقریبا 24 ساعت پس از جوجه ریزی درحدود 80 درصد، 48 ساعت بعد حدود 90 درصد و 72 ساعت حدود 100 درصد جوجه ها باید دارای چینه دان پر باشند در غیراینصورت باید بررسی شود که چه عاملی باعث عدم مصرف کافی دان توسط جوجه ها شده است .

– عدم دسترسی به دان غنی از مواد مغذی در روزهای اول بعد از خروج از تخم بر روی رشد عضلات ، رشد پرزهای روده ، سیستم ایمنی و ماندگاری جوجه ها تاثیر منفی می گذارد .

– مکانیسم تشنگی در جوجه های تازه از تخم خارج شده کاملا توسعه یافته نیست وتا زمانیکه پرنده ها غذا مصرف نکرده اند تشنگی تحریک نمی شود ، این بدان معنی است که تشنگی با مصرف مواد مغذی و انرژی زا تحریک می گردد ، لذا دسترسی جوجه ها به غذا در ساعات اولیه برای رسیدن به رشد مطلوب بسیار مهم است .

– فراهم نمودن فضای کافی دانخوری عامل مهمی برای به دست آوردن درصد ماندگاری ، رشد و بازده غذایی مطلوب می باشد .

– تعداد پرنده ها به ازای هرنوع دانخوری :

– بشقابی : یک دانخوری با قطر 33 سانتیمتر به ازای هر 65 پرنده .

– استوانه ایی : یک دانخوری با قطر 38 سانتیمتر به ازای هر 70 پرنده .

– زنجیری : دانخوری با قطر 5/2 سانتیمتر به ازای هر پرنده ویا 80 پرنده به ازای هر متر دانخوری.

* معیار قابل قبول جهت تشخیص مقدار فضای مناسب دانخوری و آبخوری این است که جوجه ها در مواقع خوردن و آشامیدن منتظر صرف دان و آب نمانند .

– دانخوری ها باید طوری تنظیم شوند که میزان هدر روی دان کم بوده و پرنده ها به سهولت به دان دسترسی داشته باشند، بدین منظور لازم است سطح دان در دانخوریها پايین باشد ( در صورتی که 3/2 دانخوریها از دان پر باشد میزان هدر روی خوراک در حدود 10 درصد است ، اگر 2/1 دانخوریها پر باشد این میزان به 3 درصد می رسد و هنگامی که کمتر از 2/1 دانخوریها پر باشد این رقم به 1 درصد خواهد رسید) همچنین باید لبه دانخوریها به طرف داخل مقداری خم شده باشد که این وضعیت باعث کاهش چشمگیر اتلاف دان خواهد شد .

* نکته حايز اهمیت اینکه باید سعی نمود تا حد امکان سطح بیشتری از دانخوری برای جوجه فراهم آمده و دان کمتر ولی به دفعات بیشتردر دانخوریها توزیع شود.

– تنظیم نامناسب دانخوری ها باعث افزایش ضایعات دان می شود ، در این حالت ضریب تبدیل غذایی بالا رفته و در صورت مصرف دان حاوی اجرام بیماریزا توسط جوجه های گوشتی احتمال خطرآلودگی باکتریایی بیشتر خواهد شد .

– دان باید به صورت یکنواخت در دانخوریها قرار گیرد ، توزیع غیر یکنواخت دان منجر به افت عملکرد و فزونی ضایعات خراشیدگی ناشی از رقابت بر روی دانخوریها می شود .

– به طور کلی جیره با کیفیت و مناسب در هفته اول باید شرایط ذیل را دارا باشد :

1- به اندازه کافی دارای انرژی بوده و حاوی مقدار کافی پروتئین قابل هضم و اسیدآمینه های ضروری باشد .

2- ویتامین های لازم را برای بدن طیور داشته و حاوی مقادیر کافی و متعادلی از مواد معدنی باشد.

3- فاقد عناصر مضر و سمی برای طیوربوده و مطابق با اصول بهداشت تهیه گردیده وعاری از آلودگی و سالم باشد .

4- از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه باشد .

5- در هنگام استفاده از دان استارتر توجه کامل به سایز یا اندازه ذرات دان صورت گیرد .

– استفاده از دان پلت ، باعث نتیجه گیری بهتری در پایان دوره می گردد بنابراین برای جوجه ها در هفته اول دان پلت ( کرامبل ) جهت مصرف توصیه می شود .

آبخوري ها

در اوايل دوره پرورش از آبخوري هاي موسوم به كله قندي استفاده مي گردد. بهتر است اين آبخوري هاي در فاصله 2 متر از يكديگر قرار گيرند و يك آبخوري كله قندي براي 75 قطعه جوجه كافي است. و حداكثر از اين نوع آّبخوري ها تا يك هفته بايد استفاده گردد. هر آّبخوري اتوماتيك براي 180 قطعه جوجه كافي است.

آبخوري هاي كله قتدي در هر روز 3 تا 4 بار تميز گردند و آبخوري هاي اتوماتيك نيز در هر روز حداقل يكبار بايد تميز گردند و بهتر است آب مصرفي را توسط كنتور محاسبه نمائيد. زيرا مصرف آب نشانگر بسياري از مشكلات است.

در مناطق گرمسير مخازن آب نبايد تحت تابش نور خورشيد قرار گيرند.

واکسیناسیون

– به دلیل عدم توسعه یافتگی دستگاه ایمنی در جوجه های جوان ایمن ساختن جوجه ها در برابر عوامل بیماریزا از اهمیت ویژه ایی برخوردارگردیده است ، با استفاده از برنامه صحیح واکسیناسیون ، جوجه ها به طور یکنواخت در برابر بیماریها واکسینه می شوند .

– طراحی واکسیناسیون در جوجه های گوشتی با برنامه واکسیناسیون در گله مادرو شرایط محیطی منطقه مرتبط است ، گله های مادر باید سطوح یکنواختی از آنتی بادی مادری فراهم آورده وزمان تجویز واکسن در جوجه های گوشتی بر اساس آن تنظیم شود تا بتوان از اثر بخشی واکسن مطمئن شد .

– حفاظت پرنده توسط آنتی بادی مادری در بیماریها به ویژه گامبورو حائز اهمیت است به طوریکه حتی پادتن مادری می تواند بعضی از سویه های واکسن را غیر فعال کند .

– تامین به موقع واکسن بر اساس دز مورد نیاز، حمل و نگهداری اصولی آن ، توجه به تاریخ ساخت و انقضا آن، تهیه یخچال و وسایل واکسیناسیون اعم از اسپری ، سرنگ و .. ، میزان واکسن براساس دز مورد نیاز ونحوه اجرا واکسیناسیون باید از قبل برنامه ریزی شوند، برای این منظور قبلا باید با متخصصین این کار مشورت نمود تا برنامه واکسیناسیون صحیحی تنظیم گردد . این برنامه ها منطقه به منطقه و نسبت به فصول مختلف سال متغیر است ، باید دقت شود که برنامه واکسیناسیون مطابق برنامه توصیه شده وبه طور صحیح انجام گردد .

– در واکسیناسیون از طریق قطره چشمی از آب مقطر برای تامین آب مورد نیاز واکسیناسیون استفاده شود .

– موفقیت واکسیناسیون از طریق آب آشامیدنی به عواملی نظیر کیفیت آب مورد استفاده، در دسترس بودن محلول واکسن ، طرز حمل و نقل و نگهداری اصولی آن ، پخش مناسب محلول واکسن در آب آشامیدنی ( بکار بردن آبخوری اضافی و تسریع در پخش محلول واکسن) ، سلامتی پرنده ها در موقع انجام واکسیناسیون وکاربرد واکسن در زمان (بطور معمول صبح هنگام) و دز مناسب بستگی دارد .

بايد طبق برنامه دامپزشكي منطقه و يا گرفتن تيتراسيون از جوجه ها واكسيناسيون صورت گيرد.

نمونه اي از برنامه واكسيناسيون

سن	نوع واكسن	طريقه مصرف
يك روزگي	برونشيت H120	اسپري
هفت روزگي	آنفلوآنزاAI	تزريق پشت گردن
هفت روزگي	نيوكاسل ND B1	قطره چشمي
چهارده روزگي	گامبورو IBD	\|آشاميدني
هجده روزگي	نيو كاسل لاسوتاND	آشاميدني
بيست و چهار روزگي	گامبوروIBD	آشاميدني
بيشت و هشت روزگي	نيوكاسل لاسوتا ND	آشاميدني

تراکم گله

– از روز اول باید فضای کافی در اختیار جوجه ها قرار گیرد ، معمولا کاهش میزان سطح مورد نیاز پرنده ها باعث افزایش تلفات و کاهش رشد خواهد شد .

– تراکم گله تاثیر به سزایی بر روی عملکرد ، یکنواختی و کفیت تولید نهایی دارد .

– وضعیت کیفی سالن و خصوصا امکان کنترل شرایط محیطی در تعیین تراکم گله نقش دارد ، به عبارت دیگر تراکم در متر مربع به شرایط داخلی آشیانه از قبیل تهویه – حرارت – میزان دانخوری و آ بخوری ، همچنین سن و وزن بدن در زمان کشتار بستگی دارد . با بالا بردن تراکم باید فضای دانخوری وآبخوری نیز به تناسب جوجه ها افزایش یافته و مراقبت کلی برای حفظ کیفیت هوا به عمل آید .

– بطور معمول در 1تا 3 روزگی 25-30 قطعه در متر مربع و 4تا 7 روزگی 15قطعه در متر مربع و 8 روزگی به بعد با توجه به تناسب ظرفیت، کل فضای سالن در اختیار گله قرار گیرد.

تراکم بیش از حد فشار محیطی بر روی پرنده ها را افزایش داده که سبب کاهش رشد ، ماندگاری ، کیفیت بستر و سلامتی پا می شود و باید بامدیریت صحیح دربرقراری تراکم مناسب جوجه ها در سالن پرورش از بروز موارد فوق جلوگیری نمود .

تعداد جوجه ها در واحد سطح بستگي به عوامل زير دارد

1- نوع سالن

2- آب و هواي منطقه

3- وزن نهايي

4- مديريت گله

شروع خوب یک عامل کلیدی در پرورش جوجه های گوشتی به حساب می آید . گرما، تهویه، رطوبت ، نور، بستر ، آّب، خوراک ، واکسیناسیون و تراکم مناسب وهمچنین توجه دقیق به وضعیت جوجه ها در سالن از فاکتورهای مهمی هستند که عملکرد جوجه ها را در پایان دوره تحت تاثیر فرار می دهند .

دستیابی به عملکرد مناسب مستلزم تامین شرایط محیطی مطلوب برای جوجه ها می باشد بنابراین مناسب بودن شرایط محیطی فقط با توجه به وضعیت جوجه ها و نه نیاز یا خواسته مرغدار تامین می گردد.

در نهایت باید توجه داشت که توصیه های ارائه شده جهت هفته اول پرورش فقط با توجه به نکات علمی و تجارب فراگیر قابل اجرا خواهند بود .

در پرورش جوجه گوشتي 3 نكته را بايد بطور كلي در نظر گرفت.

1- جوجه خوب

2- دان خوب

3- مديريت خوب

با رعايت نكات بالا مي توانيد گله سالم داشته باشيد.

پرورش جوجه هاي گوشتي در سنين 3-4 هفتگي

در اين ها كار كمي راحت تر شده چون جوجه ها كرك‌هايشان ريخته و پرها بجاي آن رشد مي كنند. با رشد پرها مقاومت جوجه ها نسبت به هواي سرد بيشتر مي گردد و تغييرات محيطي تاثيرات كمي را بر روي جوجه ها دارد.

دماي لازم بين روزهاي 15 تا 28

روز	دما
16و15	26
18و17	5/25
19و20	25
21و22و23	24
24و25	5/23
26و27و28	23

نور نيز بايد در روز بمدت 23 ساعت تامين گردد و يك ساعت خاموشي در روز براي عادت دادن جوجه ها به قطع برق است كه هنگام قطع برق روي هم مي ريزند.

در خيلي از مرغداري هاي ايران ساعت خاموشي را به 2 ساعت در روز مي رسانند و آن ساعت 4 تا 6 صبح است زيرا اين موقع سردترين موقع روز است. و جوجه ها دان زيادي مصرف مي كنند. رطوبت مورد نياز جوجه ها در دو هفته پرورش 50-55% است. رطوبت در سالن بايد مقابل باشد. زيرا رطوبت زياد باعث خيسي بستر و بيماري كوكسيديوز مي‌گردد رطوبت كم نيز باعث ايجاد گرد و غبار و بيماري هاي تنفسي ناشي از آن مي گردد.

تهويه

در 14 روز دوم پرورش تهويه در سالن هاي پرورش اهميت زيادي مي يابد.

زيرا در اين مرحله وزن جوجه ها زياد شده و همچنين دفع رطوبت و آب نيز زيادتر گرديده است. و گاز هاي سمي در سالن نيز زياد شده است. به همين دليل با تهويه خوب مي توان از بروز بسياري از مشكلات از جمله تنفسي و مديريتي جلوگيري كرد.

وزن پرنده(كيلوگرم)	حداقل تهويه در هواي سرد(متر مكعب/ دقيقه)	حداقل تهويه در هواي گرم(متر مكعب/دقيقه)
5/0	8/7	78
1	6/15	156
5/1	4/23	234
2	2/31	312
5/2	9/3	390
3	7/46	467

مصرف آب

اندازه گيري مصرف آب توسط كنتور مي تواند در مسايل مديريتي به ما كمك كند.

تامين آب سالم و تميز و عاري از ميكروب يكي از مسايل ضروري در مرغداري است كيفيت آب با عملكرد طيور رابطه مستقيم دارد.

سطوح حداكثر مواد معدني و باكتريايي در آب آشاميدني طيور

ppm500-300	كل مواد جامد TDS
Mg/lit200	كلر
Ppm45	نيترات
ppm200	سولفات
Mg/lit 1	آهن
Mg/lit 75	كلسيم
Mg/lit 05/0	مس
Mg/lit 30	منيزيم
Mg/lit 05/0	منگنز
Mg/lit 5	روي
Mg/lit 05/0	قلع
Mg/lit 0	باكتريها

مصرف روزانه آب برا هر 100 قطعه جوجه

سن(هفته)	آب مصرفي در دماي 21 (ليتر)	آب مصرفي در دماي 32 (ليتر)
يك	3	3
دو	6	9
سه	9	20
چهار	13	27
پنج	17	36
شش	22	42
هفت	25	46
هشت	29	47

در هفته سوم و چهارم بهتر است دان كمي درشت تر باشد.

بعد از 14 روزگي جوجه هاي وازده كه رشد نامناسب دارند بايد از سالن خارج شوند.

پرورش جوجه هاي گوشتي در سنين 5 تا 6 هفتگي

پرورش جوجه ها در آخر دوره بستگي زيادي به پرورش جوجه ها در دو دوره قبل دارد. اگر در ابتدا ي پرورش جوجه ها كيفيت خوبي داشته باشند. در انتهاي دوره مشكلي نخواهد داشت.

در اين دوره واكسيناسيون به اتمام رسيده و تمام نكات مديريتي بايد بر روي غذا و هوا معطوف گردد در شروع هفته ششم جوجه ها براي خوردن حريص مي شوند. به همين خاطر رشد آنها سريعتر مي گردد.

دما در هفته 5 و 6

29 و 30 روزگي	5/22
31و32	22
33و34و35	5/21
36و37	21
38و39	5/20
40و41و42 روزگي	20

بهترين سن كشتار 42روزگي مي باشد.

طريقه گرفتن و بارگيري طيور

روش دستي:

در اين روش نور سالن را كم كرده تا پرندگان زياد تحرك نداشته باشند و از كارگران مجرب براي بارگيري استفاده مي گردد در اين روش پرنده را با پاها گرفته و داخل قفس قرار مي دهند.

طريقه ماشيني:

در اين روش مرغها توسط برداشت كننده هاي مكانيكي گرفته و جمع آوري مي شوند و از نظر سرعت و بازده بسيار مطلوب مي باشد.

شاخص توليد:

از نظر فني عددي است كه عملكرد پرورش جوجه ها گوشتي را نشان مي دهد.

اصول تهويه در سالنهاي مرغداري

خروج مكانيكي هوا را تهويه مي گويند. و شامل دو قسمت هواده ها و هواكش ها است. هواده ها و هواكش ها بايد مكمل همديگر باشند. و هوا بايد به راحتي اجازه ورود به سالن و خروج از سالن را داشته باشد.

تاثيرات تهويه در سالن:

خارج كردن بخار آب از سالن

خارج كردن گازهاي مضر از سالن مانند آمونياك و دي اكسيد كربن

زيادي گاز آمونياك باعث از بين رفتن مخاط چشم جوجه ها و كوري آنها مي گردد و همچنين گاز آمونياك مخاط دستگاه تنفسي را نيز از بين برده و باعث ايجاد بيماريهاي تنفسي مي گردد

كاهش گرد و غبار

كاهش بوي نامطبوع حاصل از تخمير

كنترل دماي محيط

تامين اكسيژن مورد نياز جوجه ها

در جدول زير مقدار قابل تحمل و سمي هر يک از گازهاي سمي سالن بيان شده است :

مقدار حد مجاز وکشنده گازها در سالن هاي پرورش طيور
گاز	حد مجاز (درصد)	مقدار کشنده (درصد)
اکسيژن	–	کمتر از 6
دي اکسيد کربن	1	30
آمونياک	0025/0	05/0
متان	4	5
سولفيد هيدروژن	004/0	05/0

آمونياک

مهم‌ترن گاز سمي موجود در سالن هاي پرورش طيور آمونياک است بالارفتن تراکم گاز آمونياک در سالن باعث حالت تهوع و سوزش چشم کارگران مي شودو به طيور آسيب مي رساند ميزان گاز آمونياک بر اساس قسمت در ميليون بيان ميشود و براي اندازه گيري آن از کاغذهاي معرف استفاده مي شود بهاين ترتيب که آنها را مرطوب مي کنند و در سالن نگه مي دارند تغيير رنگ آن از نارنجي تا آبي بيانگر ميزان غلظت آمونياک در سالن است غلظت آمونياک تا 15 PPm قابل حس نيست اگر به 20 PPm تا 25 برسد قابل حس خواهد شد در غلظت 30 PPm تا 50 باعث تحريک وسوزش چشم ها ودر غلظت 50 PPm تا 100 باعث عوارض تنفسي مي شود و رشد و توليد کاهش مي يابد و اگر غلظت آن به 100 PPm برسد باعث ايجاد تاول روي سينه و اگربه 500 PPm برسد باعث مرگ حيوان مي شود به طور کلي ضروري است که غلظت آمونياک در سالن از 25 قسمت در ميليون بيشتر نشود آمونياک از تجزيه اسيد اوريک و ساير مواد حاوي نيتروژن مدفوع طيوربه وسيله ميکروارگانيسم هاي بستر توليد مي شود افزايش دفع مواد حاوي نيتروژن به وسيله طيور ، بالارفتن رطوبت بستر ،گرماي محيط ، وجود ميکروارگانيسم ها در بستر وقليايي بودن بستر مي تواند باعث افزايش توليد آمونياک در سالن شود براي کاهش غلظت گاز آمونياک در سالن مي توان موارد زير را رعايت کرد .

1- افزايش تهويه سالن

2- تعويض بستر و خشک نگه داشتن آن

3- تنظيم جيره و کاهش دفع پروتئين ، نيتروژن و آب به وسيله طيور

4- کاهش PH بستر به کمتر از 7 ، براي اين کار ميتوان از مواد اسيدي كننده بستر استفاده كرد.

بطور کلي يک سيستم تهويه ايده آل بايد داراي شرايط زير باشد:

هواي پاک و تازه و اکسيژن کافي را تامين نمايد .
گرد و غبار و گاز آمونياک موجود در آشيانه را خارج کند .
رطوبت و بخار هواي ورودي به آَشيانه را کنترل نمايد اگر هواي ورودي سرد باشد قبل از ورود به آَشيانه بايستي گرم گردد و اگر هواي ورودي به آشيانه گرم باشدبايستي خنک شود.

تهويه به دو صورت طبيعي و مصنوعي صورت گيرد:

تهويه طبيعي :

هواي گرم سبک تر از هواي سرد است به همين دليل هميشه به طرف بالا حرکت مي کند و از ميان درزها ، سوراخ ها و منفذها و همچنين از پنجره ها ، هواکش ها و ورودي هاي هوا به راحتي عبور مي کند و با خود بخار هوا ، گردو غبار و گاز آمونياک را خارج مي کند به همان حجم هوا که خارج مي شود هوا وارد و جايگزين آن مي گردد در اين سيستم ورودي هاي هوا در واقع همان ديوارهاي باز جانبي يا پنجره هاي آشيانه و يا ديگر منافذ هستند براي بستن ورودي ها ي هوا ميتوان از پرده و يا ورقه هاي پي وي سي و ديگر انواع آن استفاده نمود ترجيحا بهتر است که ورودي هاي هوا در تمام امتداد طول آشيانه کار گذارده شوند اگر عمل جابجايي هوابه کندي وبا سرعت کم انجام گيرد ممکن است درجه حرارت آشيانه بالارود به همين دليل سيستم تهويه طبيعي معمولا براي کنترل دماي آشيانه کافي نمي باشد در مواردي که رطوبت خارج آشيانه زياد باشد براي جلوگيري از مرطوب شدن بستر بايستي درجه تهويه را تاحد ممکن بالا برد . در اين سيستم باد نقش بسيار مهمي ايفا مي کند اگر شدت آن ضعيف باشد ممکن است وضعيتي پيش بيايد که جريان تهويه کند شود براي مرتفع کردن يا کاستن اين مشکل عرض آشيانه را نبايد بيشتر از 12 متر درنظر گرفت ايجاد سقف کاذب نيز در اين زمينه موثر است استفاده از کرکره هاي جهت دهنده جريان هوا نيز در محل ورودي ها بنحوي که بتوان مسير هوا را به دلخواه تغيير داد بسيار مناسب است بطور کلي کنترل جهت ورود هوا با توجه به نياز وفصل و ديگر عوامل امر بسيار مهمي مي باشد اين کنترل را مي توان چه بصورت دستي و چه بصورت اتوماتيک انجام داد .

تهويه مصنوعي :

ميزان و مقدار جابجايي هوا در سيستم تهويه مصنوعي به وسيله هواکش ها کنترل مي شود اين سيستم باعث مي شود که هواي تازه و مطلوب و کنترل شده براي آشيانه فراهم شود ضمن اينکه با استفاده از اين روش مي توان تراکم طيور درواحد سطح را افزايش داد . بطور کلي اگر در طراحي مرغداري صنعتي به امر تهويه توجه کافي مبذول نگردد مسلما انتظار دستيابي به توليد مناسب حتي با بکارگيري ممتازترين نژادها نيز وجود نخواهد داشت .

تهويه فشار منفي :

بمنظور ايجاد تهويه با فشار منفي در آشيانه از هواکش هاي الکتريکي که داراي ظرفيت هاي متفاوتي مي باشند استفاده مي شود هواکش با کشيدن هواي داخل آشيانه به محيط بيرون باعث ايجاد فشار منفي در داخل آشيانه و ورود هواي تازه از محلهاي ورود هوا به آشيانه مي شود در ارتباط با استفاده از سيستم تهويه فشار منفي توجه به نکات ذيل ضروري مي باشد :

1- نوع ، اندازه و محل قرار گرفتن ورودي هوا بايستي متناسب با شرايط آب و هوايي منطقه و ظرفيت هواکش ها باشد .

2- اين سيستم درهواي سرد براي تامين حداقل احتياجات تهويه موردنياز پرنده (4/0 متر مکعب هوا در ساعت به ازا هر کيلوگرم وزن زنده ) استفاده مي شود . ( خروج رطوبت ،CO₂، گرد وغبار ، آمونياک و ورود هواي تازه که داراي مقدار کافي اکسيژن براي پرنده مي باشد ؟)

3- در شرايط آب وهواي سرد استفاده از تهويه فشار منفي همراه با تامين هواي تازه و گرم از طريق کوره هواي گرم و مادر مصنوعي مي باشد .

4- حداکثر هواي مورد نياز د رسيستم تهويه فشار منفي 7-4 متر مکعب در ساعت براي هر کيلو گرم وزن زنده ميباشد .

5- به منظور تامين فشار هواي مناسب در داخل آشيانه بايستي ابعاد ورودي هوا متناسب با ظرفيت هواکش باشدبه همين منظور جهت تخليه 1000 متر مکعب هوا در ساعت سطحي برابر با 3/0 متر مربع هواده لازم است .

تهويه فشار مثبت ( دمنده ) :

در سيستم تهويه با فشار مثبت يا سيستم دمنده ، هواي تميز به وسيله هواکش ها به طور مستقيم به داخل سالن هدايت مي شودکه در اثر اين عمل يک فشار مثبت ولي خفيف ايجاد مي شود و با اين روش از ايجاد کوران در اثر وجود منافذ احتمالي جلوگيري مي شود و امکان توقف حرکت هوا در سالن از بين مي رود مزيت روش بالا اين است که هواي آلوده به گازهاي سمي ، رطوبت و گرد و خاک سالن به طور مستقيم با هواکش ها درتماس نيست و از طرف ديگر هواي ورودي مي تواند قبل از ورود بر حسب نياز گرم ، سرد ، خشک ويامرطوب و ضد عفوني شود اما مشکل آن اين است که در اثر فشار زياد ، هواي سالن ميتواند به محوطه هاي مجاور ، منافذ و مصالح ساختماني نفوذ کند و باعث ايجاد رطوبت و تخريب شود

سيستم تهويه تونلي :

اين نوع تهويه در شرايط آب و هواي گرم استفاده مي شود در اين سيستم هواده ها در انتهاي آشيانه و هواکشها در انتهاي ديگر قرار دارند هوا در طول آشيانه حرکت کرده و سپس خارج ميگردد .

در طراحي سيستم تهويه تونلي توجه به نکات ذيل ضروري است :

1- سيستم تهويه تونلي بمنظور تامين دماي کمتر از 30 درجه در داخل آشيانه در هواي گرم مي باشد در اين سيستم جريان هوا بايستي با سرعت 120 متر بر دقيقه (ft/min 400) از روي سر پرندگان عبور کند اين جريان هوا باعث خنک کردن پرندگان به ميزان 7-5 مي گردد.

2- در شرايط هواي گرم و خشک مي توان از سيستم هاي تبخير کننده آب شامل سيستم استفاده از مه پاش و يا پوشال (Pad cooling ) براي خنک کردن پرندگان استفاده نمود .

تهويه سقفي :

در اين روش ميتوان دريچه هاي ورود يا خروج هوا را در سقف و ديوارها در نظر گرفت اين نوع تهويه براي منطقه هاي بسيار سرد يا بسيار گرم ويا سالن هاي با عرض بيشتر از 12 متر مناسب است در منطقه هاي گرمسير بايد هواکش ها در سقف در نظر گرفت تا هواي گرم سقف را به علت سبکي به قسمت بالا صعود ميکند براثر واکنش هواکش ها بر روي طيور جريان پيدا کند .

تهويه فن جت :

ميتوان کانال هايي به نام فن جت در ارتفاع 30 سانتي متري از سقف در مرکز سالن نصب کرد و اين کانال ها معمولا از پلاستيک يا ورقه آهن گالوانيزه به شکل استوانه و به قطر 50 تا 100 سانتي متر ساخته مي شوند و داراي سوراخ هايي به قطر 5 تا 20 سانتي متر در اطراف بدنه هستند انتهاي اين کانال بسته و در ابتداي آن يک فن قوي هوا را به شدت به داخل کانال هدايت مي کند تا هواي دميده شده از سوراخ هاي کانال به طرف کف سالن خارج شود و باعث جريان هواي گرم زير سقف به طرف پايين شود مزيت روش بالا اين است که هواي ورودي در صورت لزوم گرم ، سرد ، ضدعفوني يا مرطوب مي شود و تهويه در کل سالن به صورت يکنواخت صورت مي گيرد .

جدول زير حداقل و حداکثر ميزان احتياجات تهويه را در شرايط هواي سرد و گرم نشان ميدهد .

جدول 10: احتياجات تهويه براي 1000 قطعه پرنده

وزن بدن پرنده (kg )	حداقل ميزان تهويه (h / kg /m³4/0 )	حداکثر ميزان تهويه (h / kg /m³7)
5/0	200	3500
1	400	7000
5/1	600	10500
2	800	14000
5/2	1000	17500
3	1200	21000
5/3	1400	24500

جدول بررسي مشکلات ناشي از تهويه و راه حل هاي پيشنهادي

مشکلات	عوامل موثر در بروز مشکلات	راه حل هاي ممکن
آشيانه خيلي سرد	ترموستاتها براي دماي خيلي پايين تنظيم شده و يا اصلا کاليبره نشده اند .	ترموستات را براي دماي مناسب و بالاتر تنظيم کرده و يک دماسنج درست آنرا کاليبره کنيد .
	آشيانه بطور مناسبي عايق بندي نشده است .	اشيانه را بايد بطور مناسبي نسبت به محيط خارج ايزوله کرد .
	هوا در قسمت بالاي آشيانه و سطح زير سقف بدون حرکت بوده و هواي سرد در کف آشيانه قرار گرفته است .	هوا را بايستي حتي الامکان از پايين ترين قسمت آشيانه حرکت داد بايستي توجه کرد که چرخش هوا در درجه اول توسط هواده ها و تغيير درابعاد هواکشها .
	ممکن است هواده ها در شرايط تهويه خيلي پايين بيش از اندازه باز باشد.	ابعاد محلهاي ورودي هوا را کاهش داده برنامه تهويه در هواي سرد را اجرا کنيد .
	نشت يا نفوذ فراوان هوا بداخل آشيانه	راهها و منافذ ورودهوا بداخل آشيانه راببنديد .
	ميزان بسيار بالاي تهويه در آشيانه	کاهش دور هواکش ها و يا افزايش ابعاد هواده

طريقه محاسبه تعداد هواكش ها براي يك سالن:

ابتدا بايد ظرفيت يك سالن را محاسبه كنيم و حجم كل مورد نياز هواي جوجه ها را محاسبه كنيم بطور متوسط براي هر جوجه 3 فوت مكعب در دقيقه هوا لازمست.

براي محاسبه هواكشهاي مورد نياز طول سالن را بر عرض سالن تقسيم مي گنيم.

در سالنهاي با تهويه عرضي اگر تعداد هواكشها فرد باشد مشكلي بوجود نمي آيد ولي در سالن با تهويه طولي همواره تعداد هواكشها بايد زوج باشد.

براي محاسبه قدرت هواكش ها بايد حجم كل هواي مورد نياز را بر تعداد هواكش ها تقسيم كرد.

حداكثر درجه حرارت مورد نياز * حداكثر وزن * تعداد پرنده

_____________________________________ = تعداد هواكش

ظرفيت هواكش (CFM)

به ازاي هر 100متر مربع بايد يك متر دهانه خروجي هوا در نظر گرفت.

در سيستم تهويه طولي (تونلي) تعداد هواكش مورد نياز از فرمول زير بدست مي آيد.

( 120)سرعت مناسب هوا*(m)متوسط ارتفاع آشيانه*(m)عرض آشيانه

__________________________________________= تعدا هواكش مورد نياز

ظرفيت هواكش (مترمكعب در دقيقه)

اصول خنك نمودن واحدهاي مرغداري گوشتي

يكي از مهمترين بحث ها در پرورش طيور ايجاد شرايط استاندارد جهت پرورش مي باشد. يكي از اين شرايط دماست و دما نقش تعيين كننده اي در بهبود توليد دارد.

در كشور ماسه نوع اقليم وجود دارد:

مناطق گرمسير : در اين مناطق شش ماه از سال دما بين 25 تا 45 درجه مي باشد.

2.مناطق سردسير: در اين مناطق شش ماه از سال دما بين0 تا 20 در جه مي باشد.

مناطق معتدل: در اين مناطق شش ماه از سال دما بين 10 تا 20 مي باشد.

بيشتر مرغداريها ايران در مناطق معتدل قرار دارند.

در مناطق سردسير 6 ما ه از سال را بدون دردسر مي توان جوجه ريزي انجام داد و 6 ماه ديگر را با استفاده از وسايل گرم كننده نظير هيتر مي توان جوجه ريزي كرد.

در مناطق گرمسير فقط نيمي از سال را مي توان جوجه ريزي كرد و نيمي ديگر از سال عملا سالن خالي مي ماند و نمي توان از سرمايه ثابت استفاده كرد.

با توجه به اينكه اغلب مناطق كشور ما در مناطق گرمسير واقع شده است بايد راهكارهايي را جهت خنك شدن سالنهاي مرغداري بكار گرفت.

هم اكنون در بسياري از نقاط گرم دنيا با استفاده از اصول صحيح خنك كردن سالنهاي مرغداري گوشت توليد مي شود.

تاثيرات خنك كردن سالن:

در حرارت بالاي 25درجه سانتيگراد توليدات طيور كاهش مي يابد، ميزان رشد كم مي شود و تلفات افزايش مي يابد. مهمترين تاثير خنكي در سالنها ي مرغداري تهيه هواي مناسب و در اين صورت طيور قادر هستند توانايي‌هاي خود را در رشد و توليد ابراز دارند.

مبناي اكثر خنك كننده ها بر اساس تبخير است.

تبخير يك فرآيند فيزيكي است كه طي آن آب از حالت مايع به حالت بخار در مي آيد. اين فرآِيند احتياج به انرژي دارد و اين انرژي توسط هواي گرم اطراف تامين مي شود. دماي اطراف حرارت بالايي دارد و همچنين رطوبت آن كم است بنابراين با عبور هواي گرم از لايه خنك كننده دماي هود صرف انرژي براي تبخير آب مي گردد. و از طرف ديگر هواي خنك در اثر تماس با رطوبت رطوبتش بيشتر شده و در نتيجه هوايي كه وارد سالن مي شود تبديل به هواي خنك و مرطوب مي شود و اين هواي مناسبي است كه طيور به آن احتياج دارند.

سرعت هوا كليد توليد طيور در آب و هواي گرم است.

خنك نمودن سالنهاي مرغداري در مناطق گرمسير بطور يكي از دو طريق ميسر است:

نصب امكانات و تجهيزات جانبي بمنظور خنك نمودن سالن

2.بكارگيري تكنيك هاي مناسب در اجراي تاسيسات بنحوي كه بصورت طبيعي محيط مناسبي را براي پرورش مرغها بوجود آيد.

ذكر اين نكته ضروري است كه با بكارگيري اين روشها ضمن خنك نمودن سالنها مقادير قابل توجهي رطوبت به هواي سالن اضافه مي گردد و با توجه به كمبود رطوبت مناطق خشك و گرمسيري با اين روش محيط مناسبي را مي توان براي پرورش فراهم نمود.

اهميت دما و رطوبت مناسب در پرورش طيور

طيور براي ارايه پتانسيل هاي ژنتيكي بايد در محيط مناسب پرورش داده شوند و دما و رطوبت بايد در حد معمولي براي طيور در سالن ها تامين گردد. دما و رطوبت با يكديگر نسبت عكس دارند يعني هر جا دما افزايش يابد رطوبت كاهش مي يابد و بالعكس.

دما و رطوبت داخل سالن تا حد زيادي با دما و رطوبت خارج سالن ارتباط دارد.

بنابراين با قرار دادن تجهيزات جانبي در سر راه هواي ورودي مي توان دما و رطوبت مورد نياز طيور را تامين كرد. براي سرد كردن هوا، عبور هواي گرم از پوشش مرطوب ضروري است.

نمودار مولير:

براي نمونه بر طبق نمودار مولير اگر درجه حرارت 38 و رطوبت نسبي 20% باشد براي اينكه حرارت را از 38 به 27 برسانيم بايد رطوبت نسبي را به 60% برسانيم و اين بدين معني است كه براي هر كيلوگرم هواي خشك بايد 9/4 گرم آب مصرف گردد.

روشهاي مختلف خنك كردن سالنهاي مرغداري:

1- استفاده كولينگ پد:

استفاده از پدهاي تبخير ي رايج ترين روش براي خنك كردن سالنهاي مرغداري است. پد لايه اي از پوشال است كه در قسمت ورودي هوا نصب مي گردد و توسط نازل هاي آب بر روي آن ريخته مي شود و پس از خيس شدن هواي بيرون از سالن از پد مرطوب عبور ميكند و پس از دست دادن هوا توسط هواكش ها خارج مي گردد.

به قسمت محفوظ شده كولينگ، كوريدور (راهرو) مي گويند.

استفاده از آجرهاي سفالي آجدار در مرغداريهاي ايران جهت ساخت كولينگ پد مرسوم است.

در استفاده ار پوشال پدها بايد به موارد زير توجه شود:

1.آب مورد استفاده فاقد املاح باشد.

پوشال از نوع مرغوب باشد.

3.پوشال بايد بين دو لايه سيم با توري محكم قرار گيرد

پوشال هر دو سال يكبار بطور كامل تعويض گردد.

تاثير استفاده از پد خنك كننده در كاهش دما و افزايش رطوبت

شرايط خارج سالن		شرايط داخل سالن
دما	رطوبت	دما	رطوبت
45	5	24	62
40	5	21	63
35	5	19	65
30	5	16	66
45	10	26	66
40	10	23	67
35	10	20	69
30	10	17	70
45	20	29	73
40	20	26	73

فاصله كولينگ پد از كف:

با توجه به اينكه در مدخل ورودي هوا، هواي خنك به تعدادي از طيور نزديك مدخل برخورد مي كند و طيور در معرض سرما خوردن قرار مي گيرند. توصيه مي گردد كه كولينگ در ارتفاع بيش از يك متر از كف سالن قرار گيرد و هر چه ارتفاع كولينگ از كف سالن بيشتر باشد بهتر است و مرغ هاي اول سالن كمتر در معرض هواي سرد قرار مي گيرند.

نصب پدها بايد با دقت صورت گيرد و از بيرون زدگي و شكم دادن پدها بايد جلوگيري كرد و پدها در يك رديف بطور منظم قرار گيرند. و لوله هاي آب و سوراخهاي آب چكان بايد درست در بالاي پدها قرار گيرند و بين پدها هيچگونه فاصله اي نباشد. بهتر است در مسير لوله آب فيلتر صافي قرار گيرد تا از رسوب املاح بر روي پدها جلوگيري بعمل آيد.

بخاطر داشته باشيد كه كولينگ ها فقط در آب و هواي گرم مورد استفاده مي گيرند براي جلوگيري از ورود هواي سرد در زمستان بداخل سالن بايد دريچه هاي سر راه ورودي هوا نصب گردد تا از ورود هواي سرد به سالن جلوگيري شود.

در زمستان هوا از طريق هيترهاي دمنده تامين مي گردد.

استفاده از مه پاش: Fumigator

مه پاشها انواع و اقسام مختلفي دارند و طرز كار آن اين طور است كه آب را بصورت قطرات ريز در مي آورد مه پاشها غالبا داخل سالن نصب مي گردند. در روش اسپري تحت فشار آب بصورت ذرات بسيار ريز در آمده و رطوبت نسبي محيط را افزايش مي دهد و در نتيجه موجب خنك شدن محيط مي گردد. در پرورش مرغ هاي گوشتي استفاده از اين روش موجب افزايش وزن جوجه ها و افزايش ماندگاري در گله مي شود.

مزاياي استفاده از اين سيستم:

1.موجب كاهش دما مي شود.

2.موجب افزايش رطوبت مي گردد.

موجب پيشگيري از بيماريهاي منتقله از راه هوا مي گردد.

4.باعث توزيع يكنواخت رطوبت مي گردد.

در سيستم اسپري تحت فشار نازل ها در فاصله يك متري از ديوار داخل سالن قرار مي گيرند. و در محل ورودي هواي بيرون بداخل سالن نصب مي گيرند. هواي بيرون در اثر فشار منفي ايجاد شده و توسط هواكشهاي سقفي به داخل سالن كشيده مي شود. و پس از عبور از كنار نازل ها مرطوب شده و موجب خنك شدن هواي داخل سالن مي شود.

استفاده از كولرهاي تبخيري:

اين نوع كولرها در ايران بر روي سقف يا ديوارها قابل نصب است و فيلتر هاي آن قابل تعويض است. وحجم هواي خنك شده را 20-30 % افزايش مي دهد.

در جاهايي كه دما بالاي 45 است از اين نوع كولرها استفاده مي كنند. اين كولرها غالبا در كنار سالن نصب مي گردند. با اين وسيله مي توان 21% حجم هواي ورودي را افزايش داد. ولي از نظر صرف انرژي بصرفه نيست و بازده انرژي پاييني داد.

تغذيه مرغ گوشتي

طي 30 سال گذشته، پيشرفت در زمينه تغذيه طيور به موازات يا مقدم بر افزايش راندمان توليد گونه هاي مختلف طيور بوده است. تنوع اهداف توليدي موجب پيچيده تر شدن برنامه هاي تغذيه اي شده است. بنابراين توصيه هاي قطعي و ثابت در زمينه تغذيه تقريبا امكان پذير نيست.

خوراك هزينه عمده توليد انواع محصولات طيور را به خود اختصاص داده است. بنابراين ارزيابي منابع جديد وگوناگوني مواد خوراكي ضروري مي باشد. و محققان و جيره نويسان بايد همواره از قابليت بالقوه مواد خوراكي آگاه باشند.

در استفاده از مواد خوراكي جديد بايد همواره محدوديت هاي حداقل و حداكثر توجه گردد.

تغذيه و محيط زيست

اثرات زيست محيطي موضوع جديد در پرورش طيور است كه در كود عمده ترين مسئله آن وجود مواد معدني است. در حال حاضر در نقاطي از جهان كه پرورش طيور بصورت متراكم بوده و زمين محدود مي باشد دفع فسفر و ازت توسط حيوانات بسيار مورد توجه است.

بيشترين ازت دفعي در پرندگان مربوط با مواد غير قابل هضم و اسيدي هاي آمينه غير متوازن در ارتباط نياز فوري حيوان براي سنتز بافت ها و با توليد تخم مرغ مي باشد. از اين رو كاهش شديد در دفع ازت از طريق متوازن كردن اسيدهاي آمينه جيره و نيز استفاده از اسيدهاي آمينه با قابليت بالاتر است به نحوي كه احتياجات حيوان را با حداقل مواد اضافي تامين كند امكان پذير است. با توجه به اينكه امروزه ميتونين، ليزين و ترئونين بشكل تركيبات صنعتي و نسبتا ارزان در دسترس مي ياشد. جيره هاي عملي حاوي حداقل اسيدهاي آمينه مازاد و غير پروتئيني امكان پذير است. بيشتر فسفر موجود در غلات و منابع پروتئين گياهي از اسيد فايتيك مشتق ميشود. كه قابليت هضم آن به خصوص در مرغهاي جوان پايين است و را ه حل اين مسئاله استفاده از آنزيم فيتاز مصنوعي است.

جيره نويسي با حداقل قيمت

به حداقل رساندن هزينه هاي خوراك ضروري است و اين روش بنام Least Cost Fromulation مشهور است.

براي تنظيم جيره هاي غذايي دانستن 3 نكته ضروري است.

اولا شخص بايد از مواد مورد نياز پرنده آگاهي داشته باشد.

2.آگاهي داشتن از مواد مغذي موجود در خوراك

دانستن جيره نويسي با حداقل قيمت- حداكثر بهره

اجزاء اساسي جيره:

كربوهيدرات ها:

غلات غني از كربوهيدرات ها هستند و بزرگترين بخش جيره طيور را تشكيل مي دهند.

چربي ها:

در جيره هايي استفاده مي شود كه بايد غني از انرژي باشد.

پروتئين ها:

شامل پروتئين هاي گياهي و حيواني است.

مكمل هاي معدني:

شامل كلسيم، فسفر، كلر، پتانسيم، منيزيم و گوگرد هستند.

5.مكملهاي ويتامينه:

شامل ويتامين K, E, D, C, B12, B6, B1, A هستند.

6.مكمل هاي آنتي بيوتيكي:

كه بيشتر بعنوان محرك رشد استفاده مي گردد.

7.آنتي اكسيدانها:

جهت جلوگيري از اكسيد شدن چربيها مورد استفاده ميشود.

8.داروها:

براي پيشگيري و درمان بيماريها استفاده مي شود مانند كوكسيديو استات ها

9.آنزيم ها و پرو بيوتيك ها:

جهت افزايش قابليت هضم مواد مغذي و تحريك رشد استفاده مي شود.

مواد اوليه از لحاظ ميزان مواد مغذي از کشوري به کشور ديگر ،از فصلي به فصل ديگر و حتي از يک محموله به محموله ديگر داراي تفاوتهاي محسوسي مي باشد. تفاوت در ترکيب مواد مغذي و کيفيت مواد غذايي مساله مهمي در تنظيم جيره مي باشد.

مواد خوارکي مورد استفاده در جيره جوجه هاي گوشتي را از لحاظ کمي و کيفي کنترل کنيد تا مطمئن شويد که جوجه هاي گوشتي بهترين جيره را مصرف مي کنند به موارد زير توجه نماييد :

1- غلات بايد داراي استانداردهاي لازم باشند به ويژه بايد از لحاظ وجود مايکوتوکسين ها مورد بررسي قرار گيرند .

2- کنجاله سويا بايد به خوبي حرارت داده شود تا بازدارنده آنتي تريپسين موجود در آن از بين برود .

3- مکمل هاي پروتئيني حيواني بايد عاري از سالمونلا و حاوي آنتي اکسيدان باشند.

پودر استخوان و گوشت بايد قبل از اضافه شدن به جيره از لحاظ ميزان کلسيم و فسفر آزمايش شوند از چربيهاي حيواني و گياهي مي توان در جيره استفاده کرد به هر حال افزودن يک آنتي اکسيدان مناسب چهت جلوگيري از اکسيداسيون آن حائز اهميت است .

وقتي ميزان پروتئين مواد خوارکي کمتر از حد طبيعي آن باشد ميزان اسيدهاي آمينه موجود در آن بايد در جهت رفع کمبود تصحيح شود .

براي محاسبه در صد هر يک از اسيدهاي آمينه مورد نياز در جيره نسبت هاي موجود در جدول زير را در ميزان انرژي ضرب و سپس تقسيم بر صد کنيد .

نسبت هاي پيشنهادي اسيدهاي آمينه به انرژي قابل متابوليسم جيره

اسيدهاي آمينه	جيره آغازين	جيره رشد	جيره پاياني
آرژنين	42/0	38/0	30/0
ليزين	39/0	34/0	28/0
متيونين	18/0	17/0	13/0
کل اسيدهاي امينه گوگردار	29/0	28/0	23/0
تريپتوفان	07/0	065/0	06/0
هيستيدين	12/0	11/0	10/0
لوسين	40/0	38/0	33/0
ايزولوسين	25/0	23/0	20/0
هواکشيل آلانين + تيروزين	46/0	38/0	32/0
ترئونين	25/0	24/0	22/0
والين	29/0	25/0	22/0
گليسين+ سرين	45/0	35/0	30/0

تنظيم پروتئين و تمام اسيدهاي آمينه نسبت به انرژي جيره نخستين قدم در تنظيم جيره است نسبت کالري به پروتئين خام يک راهنماي مفيد براي مشخص کردن نيازهاي مواد مغذي در مراحل مختلف پروتئين جوجه ها است .

در دامنه انرژي 3100 تا 3420 کيلو کالري در هر کيلو گرم جيره نسبت هاي زير پيشنهاد مي شود :

نسبت هاي انرژي به پروتئين در جيره هاي مختلف

جيره آغازين با تراکم پايين	140
جيره آغازين	135
جيره رشد	160
جيره پاياني (نهايي )	173

اکثر برنامه هاي تغذيه اي شامل جيره آغازين ، رشد و پاياني هستند يک برنامه تغذيه اي بايد بر اساس وزن مورد نظر و سني که جوجه هاي گله کشتار مي شوند تنظيم شود .

وقتي جوجه هاي گوشتي به منظور دستيابي به اوزان سنگين پرورش داده مي شوند برنامه غذايي و جيره بايستي طوري تنظيم شود تا از جمع شدن چربي در محوطه شکمي ، سندرم مرگ ناگهاني ، ضريب تبديل غذايي و درصد ماندگاري مورد توجه قرار گيرد.

طي سه هفته اول پرورش جوجه هايي که جيره آغازين با تراکم پايين مصرف کرده اند در مقايسه با جوجه هايي که جيره آغازين با تراکم بالا مصرف کرده اند ممکن است وزن بدن کمتر و ضريب تبديل غذايي بالاتري نشان دهند به هر حال تا سن کشتار وزن بدن و بازده غذايي جوجه هايي که جيره آغازين با تراکم پايين مصرف کرده اند برابر يا بهتر از جوجه هايي که جيره آغازين با تراکم بالا مصرف کرده اند خواهد شد.

توجه :بازدهي جوجه مرغهاي گوشتي تقريبا بعد از 40 روزگي به طور سريع کاهش يافته و چربي در محوطه شکمي افزايش مي يابد بنابراين جوجه مرغهاي گوشتي تا آنجا که ممکن است بايد در سنين جوانتر کشتار شوند.

جدول زير نمونه اي از برنامه هاي غذايي براي جوجه هاي گوشتي مي باشد

احتياجات ويتامين

عناصر كمياب بر حسب PPM( يك قسمت در ميليون )

تغذيه جداگانه مرغها و خروسها

در جدول زير نيازهاي تغذيه چند ماده مهم که بطور جداگانه براي مرغ و خروس تعيين شده منعکس است.

ميزان چند ماده مغذي مورد نياز در تغذيه جداگانه مرغ وخروس

شکل و بافت دان

دان به سه صورت آردي ، کرامبل ( حبه خرد شده) و يا پلت (حبه ) تهيه مي شود .
تهيه خوراک به صورت آردي آسانتر و ارزانتر است .
تحقيقات گسترده و تجربيات عملي نشان داده است که عملکرد جوجه هاي گوشتي که با خوراک پلت شده تغذيه مي شوند افزايش مي يابد.

فرم مش (آردي)

بسياري از مواد آردي هستند و اين آرد بايد داراي اندازه متوسط باشد. زيرا طيور از غذاهاي خيلي آردي و خيلي ريز استقبال نمي كنند. اگر غلات خيلي ريز شوند. طيور ابتدا درشت هاي آن را استفاده مي كنند.

فرم پلت:

جيره مخلوط شده اي است كه طي مراحل خاصي از دستگاههاي پلت‌زني عبور مي كندو به شكل استوانه هاي كوچكي در اندازه هاي مختلف تحت عنوان پلت شكل مي گيرد. بخش اصلي ماشين پلت زني چرخ استوانه اي ميان تهي بنام وامي است كه در سطح خارجي آن سوراخهايي وجود دارد. كه غذا بصورت خميري پخته شده با فشار پرس از اينها عبور ميكند براي چسبيدن بهتر پلت آنرا با پيوند دهنده پلت (Pellet Binder) مخلوط مي كنند. اين پيوند دهنده‌ها شامل بنتونيت سديم و فرآورده هاي سلولز مي باشد.

فرم كرامبلو مزاياي تغذيه با خوارک کرامبل:

اگر پلتهاي درشت آسياب شوند يا توسط غلطك هاي مخصوص خرد گردند محصولي بين مش و پلت بوجود مي آيد و مصرف آن براي جوجه هاي جوان مفيد است.

مزاياي تغذيه با خوارک کرامبل يا پلت شده :

1- جوجه ها با هر برداشت مواد مغذي بيشتري دريافت مي کنند و از اين طريق عملکرد بهتري حاصل مي شود .

2- پلت کردن جيره سبب ژلاتينه شدن کربوهيدرات ها و در نتيجه افزايش قابليت هضم جيره مي شود .

3- گرماي حاصل از پلت کردن جيره سبب از بين رفتن سالمونلاها وساير باکتري ها مي شود .

4- اتلاف دان کمتر مي شود چون جوجه ها راحت تر دان را بر مي دارند در نتيجه ضريب تبديل غذايي بهبود مي يابد .

5-پلت باعث كاهش گرد و غبار جيره مي گردد و پرت و تلف شدن دان كمتر مي گردد.

معايب پلت شامل افزايش مصرف آب و هزينه بالاي آن و افزايش رطوبت مدفوع است.

نکات مهم

در روزهاي اوليه پرورش ، جيره بايد به صورت کرامبل در آيد به طوري که مواد خوراکي به اندازه اي ريز شوند که جوجه ها بتوانند به راحتي از آن تغذيه نمايند .

در مراحل رشد و پاياني اندازه پلت نبايد بيش از 5/4 ميلي متر باشد.

بعنوان يك قاعده كلي پائين آمدن اشتها در گله كه نتيجه آن كاهش مصرف دان مي باشد ، به عوامل زير بستگي دارد :
بروز بيماري
ضعف مديريت
تغذيه نامطلوب از نظر كيفي و كمي
عدم كنترل مناسب عوامل محيطي

روشهاي خوارک دهي و تغذيه جوجه هاي گوشتي

بلافاصله بعد از اينکه جوجه ها آب نوشيدند دان لازم را در اختيار آنها قرار دهيد اين موضوع نبايد بيش از دوساعت از زمان ورود جوجه ها به سالن طول بکشد.

سيني هاي دانخوري بايد مستقيما بروي زمين قرار گيرند واز دان پر شوند اگر ميزان داني که در اختيار جوجه ها قرار مي گيرد کم باشد يکنواختي ، رشد و درصد ماندگاري جوجه ها کاهش مي يابد اگر سيني هاي دانخوري بيش از حد پر شوند دان روي بستر ريخته مي شود و در نتيجه جوجه ها تشويق مي شوند که از بستر تغذيه کنند هم چنين اين کار ممکن است باعث افزايش جمعيت سوسک در بستر سالن شود.

جوجه ها بايد عادت داده شوند تا از دانخوريهاي اتوماتيک تغذيه نمايند براي اين منظور مرتبا سيني هاي دانخوري را به دانخوريهاي اتوماتيک نزديک کنيد تا به آنها عادت نمايند در 7 تا 10 روزگي هر روز يک چهارم سيني هاي دانخوري را خارج کنيد قبل از جمع آوري سيني ها مطمن شويد که جوجه ها از دانخوري هاي مکانيکي تغذيه مي کنند .
فراهم نمودن فضاي کافي دانخوري عامل مهمي براي به دست اوردن درصد ماندگاري ، رشد و بازده غذايي مطلوب مي باشد در جدول زير فضاي لازم دانخوري براي جوجه هاي گوشتي ارايه شده است

جيره هاي گله گوشتي

1.پيش دان Starter :

اين جيره ها معمولا براي جوجه هاي گوشتي از سن يك تا چهار ده روزگي استفاده مي شود.

2.جيره رشد Grower :

اين جيره ها از سن 15 تا 28 روزگي مورد استفاده قرار مي گيرد.

جيره پاياني Finisher :

از سن 26 روزگي تا آخرين روز پرورش مورد استفاده قرار مي گيرد.

ارزيابي مواد خواركي

قبل از استفاده از ماد غذايي بايد آنها را ارزيابي كرد و مورد تجزيه قرار داد تا ميزان مواد مغذي آنها را دانست. در جداول تغذيه اي از فسفر قابل استفاده بجاي فسفر كل استفاده مي شود.

براي نشان دادن انرژي از واحد كيلوگرم استفاده مي شود و آنرا انرژي قابل متابوليس مي ناميم. ميزان پروتئين را با اندازه گيري پروتئين خام توسط روش كلدال بدست مي آورند.

ميزان تقريبي مواد مغذي در خوراكهاي معمول طيور

	%پروتئين خام	انرژي قابل متابوليسم	فيبر%	كلسيم%	فسفرقابل دسترسي%
ذرت	6/8	3229	5/2	01/0	13/0
گندم	13	3153	9/2	05/0	2/0
جو	8/11	2795	12	1/0	2/0
كلزا	8/37	2000	9/11	66/0	47/0
سويا	44	2481	7/0	25/0	33/0
پئدر گوشت	50	2500	5/2	8	4
پودر ماهي	60	2950	2	5/6	5/3

نمونه عملكرد جوجه گوشتي ( بر اساس گرم)

مرغ و خروس
ضريب تبديل غذايي جمع هفتگي		مصرف خوراک (گرم) جمع هفتگي		افزايش وزن بدن (گرم)	وزن بدن (گرم )	سن (هفته)
84.0	10.1	143	149	135	170	1
06.1	20.1	456	313	260	430	2
23.1	44.1	966	510	355	785	3
40.1	70.1	1729	763	450	1235	4
57.1	97.1	2763	1034	525	1760	5
75.1	28.2	4121	1358	595	2355	6
92.1	58.2	5693	1572	610	2965	7
12.2	11.3	7558	1865	600	3565	8

خروس
ضريب تبديل غذايي جمع هفتگي		مصرف خوراک (گرم) جمع هفتگي		افزايش وزن بدن (گرم)	وزن بدن (گرم )	سن (هفته)
84.0	10.1	147	149	135	175	1
05.1	19.1	468	321	271	446	2
22.1	42.1	1010	542	382	828	3
38.1	65.1	1808	798	482	1310	4
55.1	94.1	2914	1105	569	1880	5
73.1	25.2	4388	1474	657	2536	6
89.1	49.2	6063	1676	672	3208	7
09.2	05.3	8099	2036	667	3875	8

مرغ
ضريب تبديل غذايي جمع هفتگي		مصرف خوراک (گرم) جمع هفتگي		افزايش وزن بدن (گرم)	وزن بدن (گرم )	سن (هفته)
84.0	10.1	139	149	135	165	1
08.1	24.1	447	309	249	414	2
24.1	44.1	920	473	328	742	3
43.1	77.1	1658	738	418	1160	4
59.1	98.1	2608	950	481	1640	5
78.1	36.2	3869	1261	533	2174	6
96.1	67.2	5335	1466	548	2722	7
16.2	18.3	7030	1696	533	3255	8

مواد خوراكي

ذرت

عمده ترين غله جيره طيور است. مهمترين منبع انرژي نيز مي باشد. ذرت هاي با رطوبت بالا قابليت آلودگي با آفلاتوكسين را نيز دارند.

گندم

بعنوان يكي از منابع اصلي انرژي در جيره طيور مورد استفاده قرار مي گيرد. انرژي غذايي گندم با نرمي و سختي آن بستگي دارد. در گندم سخت پروتئين بيشتري همراه نشاسته وجود دارد. وجود گندم بيش از 30% براي جوجه ها مشكل ساز است گندم حاوي 5% از پنتوزان هاست كه سبب تغيير در ويسكوزيتد مواد هضمي مي گردد و باعث كاهش قابليت هضم خوراك مي گردد. استفاده از گندم باعث استحكام پلت مي گردد. يك مريت گندم استفاده از دانه كامل آن از سن 10تا 14 روزگي به بعد است.

جو:

غله اي با انرژي و پروتئين متوسط است. قابليت هضم آن در پرندگان جوان كم است و حاوي مقاديري بتاگلوكان است كه بعنوان مواد ضد تغذيه اي معروف است ميزان بتاگلوكان را مي توان با استفاده از آنزيمهاي بتاگلوكاناز كم كرد.

كنجاله كلزا:

از اين گياه براي روغن كشي استفاده مي گردد و داراي مواد ضد تغذيه اي گواترزا و اسيد اروسيك مي باشد و همچنين در مرغهاي تخمگذار باعث ايجاد بوي ماهي در تخم مرغ مي شود. و آن بد‌ليل ماده تري متيل آمين است و در مقايسه با كنجاله سويا حاوي ليزين كمتري است.

كنجاله سويا:

يك منبع پروتئيني استانداري است. متيونين اسيد آمينه محدود كننده آن است و ميزان پروتئين آن تحت تاثير واريته بسيار متغير است. سويا داراي باز دارنده تريپسين است كه در اثر حرارت در كارخانجات روغن كشي از بين مي رود.

پودر گوشت:

عمدتا محصولات فرعي فرآوري تركيبات گوشت گاو و طيور مي‌باشد از محدوديت هاي آن وجودآلودگي ميكروبي بويژه سالمونلا است.

پودر ماهي:

بيشتر شامل ماهيان منهادن و آنچوي است و مقادير كمي نيز از ماهي هرينگ بدست مي آيد. پودر ماهي منبع عالي پروتئين و اسيد آمينه است. بايد پودر ماهي با آنتي اكسيدان مخلوط شود. تا از اكسيد شدن چربي آن جلوگيري بعمل آيد. از اثرات نامطلوب پودر ماهي ايجاد جراحات سنگدان است و همچنين ايجاد بوي نامطلوب ماهي در گوشت و تخم مرغ مي‌باشد. ميزان حداكثر مصرف آن در جيره 5% مي باشد.

مکمل هاي غذايي براي بهبود عملکرد گله

کنترل کوکسيديوز

کنترل کوکسيد يوز براي انجام موفقيت آميز برنامه پرورش جوجه هاي گوشتي ضروري است .
برنامه هايي که براي کنترل کوکسيديوز طراحي مي شوند تحت تاثير چندين عامل قرار دارند اين عوامل عبارتند از : آب و هوا ، تعداد ، سن يا وزن بدن در هنگام کشتار و دسترسي به داروها .
به طور کلي پرورش دهندگان جوجه هاي گوشتي از آنتي کوکسيديانتها براي جلوگيري از کوکسيديوز استفاده مي کنند .
بعد از مدتي عامل بيماري به دارو مقاوم مي شود براي جلوگيري از ايجاد مقاومت از داروهاي ضد کوکسيديوز به صورت چرخشي استفاده مي شود .
استفاده از واکسن ضد کوکسيديوز اين روش عموما به دليل هزينه نسبتا زياد و کند گرديدن رشد جوجه ها در دوره واکنش پنج روزه واکسن فقط در مزارع بزرگ پرورش نيمچه گوشتي عمل مي گردد.

آنتي کوکسيديانتها ي تاييد شده توسط وزارت کشاورزي آمريکا جهت استفاده در جيره غذايي جوجه هاي گوشتي

محرک هاي رشد

در چند سال اخير که از آنتي بيوتيکها به عنوان افزودنيهاي جيره به منظور بهبود سرعت رشد و ضريب تبديل غذايي استفاده مي شود مقاومت باکتريها در برابر آنتي بيوتيکها و اثر آنها بر سلامتي انسان توجه پزشکان را به خود معطوف کرده است اين امر سبب شده است تا تلاشهايي جهت ارزيابي افزودنيهاي غير آنتي بيوتيکي براي جايگزيني به جاي آنتي بيوتيکها صورت پذيرد .
پروبيو تيکها که به طور طبيعي از باکتريها توليد مي شوند وقتي به جوجه ها خورانده شوند مانع از استقرار ميکرو ارگانيسمهاي بيماريزا در سيستم گوارشي اين پرندگان مي گردند رايج ترين اين باکتريها لاکتولاسيلها و استرپتوکوکوس فازيوم و نيز سويه هاي باسيلوس مي باشد .
يکي از اثرات پروبيوتيکها اسيدي کردن محيط روده است با استفاده از اسيدهاي آلي مانند ؛ اسيد پروپيو نيک ، لاکتيک ، فوماريک ، سيتريک ، سوربيک يا اسيد بنزوئيک به تنهايي يا به صورت مخلوط نيز مي توان محيط روده پرندگان را اسيدي کرد اين اسيدها ممکن است به همراه نمکهاي مربوط به آنها يا اسيدهاي آلي براي فراهم ساختن محيط بافري استفاده شوند .

مزاياي اين ترکيبات عبارتند از :

افزايش ميزان اسيديته معده جوجه هاي جوان .
کاهش PH دستگاه گوارش سبب سرعت تبديل پپسينوژن به پپسين مي شود .
کاهش PH دستگاه گوارش مانع رشد اشريشا کلي (E.coli ) و افزايش تعداد باکتريهاي توليد کننده اسيد لاکتيک مي شود .
اتصال اسيدهاي آلي با مواد معدني سبب افزايش جذب مواد معدني در ابتداي دوازدهه مي شود .
بعضي از اين مواد اسيدي به عنوان واسطه هاي متابوليکي درتوليد انرژي مورد استفاده قرار مي گيرد.
آنزيمها دسته ديگري از مواد شيميايي هستند که هضم غذا را تسهيل مي کنند بعضي از غلات به دليل داشتن فيبر زياد با آنزيمهاي موجود دستگاه گوارش جوجه ها به راحتي قابل جذب نمي باشند آنزيمهاي مهم و اثرات آنها ذيلا آورده شده است :
زايلاناز براي هضم زايلان گندم
بتا – گلو کاناز براي هضم بتا – گلوکان جو
فيتاز براي آزاد سازي فسفر فيتاته (فسفري که به صورت ترکيب با فيتات است ) در غلات
پروتئاز براي هضم پروتئين ها
ليپاز براي هضم چربيها
آميلاز براي هضم کربوهيدراتها
استفاده از مخلوطي از آنزيمهاي پروتئاز ، ليپاز و آميلاز در جيره هايي که بر پايه ذرت و کنجاله سويا هستند سبب افزايش عملکرد جوجه ها مي شود.

نگهداري دان :

روش مناسب براي نگهداري دان استفاده از مخزن براي هر آشيانه مي باشد . ظرفيت اين مخزن بايد به اندازه اي باشد كه بتوان براي حداكثر تا يك هفته دان مورد نياز آشيانه را در آن ذخيره نمود . مخزن مربوطه بايد به راحتي قابل بازديد و شستشو باشد . جهت حمل دان داشتن وسيله نقليه مخصوص براي هر واحد مرغداري توصيه مي شود. اگر دان در كيسه نگهداري و حمل مي شود بايد محل مناسبي را براي آن در نظر گرفت . كيسه هاي دان را به دليل امكان جذب رطوبت نبايد مستقيماً بر روي زمين قرار داد .

نياز جوجه هاي گوشتي به نور

سالهاست که از برنامه هاي نوري مختلف به منظور تحريک و افزايش رشد ، درجوجه هاي گوشتي استفاده مي شود يکي از عوامل مديريتي که با تدبير و موفقيت به اجرا در آمده استفاده از نور براي جوجه هاي گوشتي است يک جوجه گوشتي تا 45 روزگي ، حدود 1000 ساعت زندگي ميکنداگر اين جوجه اين مدت کوتاه را تحت شرايط نور طبيعي زندگي کند نيمي اززندگي خود را در تاريکي خواهد گذراند که در اين شرايط اکثر پرندگان قادر به استفاده ازغذا و آب نيستند بنابراين بعد از 2 ساعت که غذاي خورده شده هضم گرديد جوجه ها شروع به استفاده از ذخاير بدن خود کرده و براي حفظ احتياجات نگهداري معمولي بدن خود انرژي از دست مي دهند و در نتيجه رشد آنها مي تواند آهسته شود . برنامه اي که در حال حاضر بيش از ساير برنامه ها به کار مي رود استفاده از 23 ساعت نور و 1 ساعت تاريکي است اين برنامه از نظر تئوري فعاليت حياتي پرنده را دو برابر کرده و مدت زمان تغذيه را افزايش ميدهد براي اينکه از يک برنامه نوري بهترين نتيجه حاصل شود بايد زمينه هاي علمي آن به طور کامل بررسي گردد بعد از مطالعه اين مقاله يک مرغدار بايد آزمايشهاي مختلف را در مزرعه خود انجام داده و برنامه اي را انتخاب نمايد که نيازهاي او را برطرف مي کند بايد به خاطر داشته باشيد که استفاده از يک برنامه نوري که در برخي کشورها نتايج خوبي داشته ممکن است در کشورهاي ديگر بهترين نتيجه را به همراه نداشته باشد .

شدت و مدت نور

مدت ، شدت ، نوع و محل نور در هر سالن پرورش مرغ گوشتي ، مي تواند اثر مستقيم روي عملکردو بازدهي نهايي داشته باشد شدت نور ، طول مدت روشنايي و کيفيت نور ، همگي بر روي رشد جوجه تاثير مي گذارند کيفيت نور لامپهاي مورد استفاده نيز خيلي مهم است کيفيت نور به وسيله طول موج نور بيان شده و با واحد نانومتر اندازه گيري مي شود يک نانومتر برابر يک بيليونيم متر بوده و شدت نور را که به صورت فوت کندل يالوکس بيان مي شود اندازه گيري مي کند طيف نور قابل ديدن از 450 تا 750 نانومتر مي باشد که شامل رنگهاي آبي تا قرمز مي گردد برخي محققين گزارش کرده اند که نورهاي آبي و سبز افزايش رشد مي گردند ولي بازدهي غذا و پيگمانهاي زرد را کاهش داده اند بر حسب نوع حباب لامپي که در سالن مرغداري استفاده مي کنيد شدت صحيح نور ، پراکندگي يکنواخت آن و تميز بودن لامپها اهميت زيادي دارند در سالنهاي مرغداري گوشتي تجاري معمولا از لامپهاي 15 تا 40 وات با نور سفيد استفاده مي شود صرف نظر از نوع لامپ مورداستفاده ميزان نور مورد نياز بايد پيش از راه اندازي سالن محاسبه شود حباب هاي لامپها بايد هميشه تميز نگهداشته شوند وجود گرد غباربيش از حد روي لامپ ميتواند تا 70% از شدت و تاثير نور بکاهد لامپها را مرتبا کنترل کرده و لامپهاي سوخته را سريعا تعويض نمائيد معمولا لامپها در دو رديف به فاصله حدود 5/3 متر از يکديگر و درارتفاع 5/2 متر از کف سالن نصب مي گردند وجود نور بيش از حد سبب تحريک و عصبي شدن پرنده ها شده و آنها شروع به نوک زدن به يکديگر مي نمايند از سوي ديگر شدت نور کمتراز حد لازم يعني 5/0 فوت کندل باشد مرغهاي گوشتي براي يافتن آب وغذا دچار اشکال خواهند شد و يکنواختي گله بر هم خورده و وزن بدن کمتر از حد انتظار خواهد شد مدير مرغداري بايدمطمئن شود که نور سالنها به حدي است که سبب آسايش و راحتي مرغ مي گردد .

برنامه هاي نوري

امروزه در صنعت پرورش مرغ گوشتي از چهار برنامه نوري مختلف استفاده مي شود :1- برنامه استفاده ازنور طبيعي روز که بسيار بوده و دربسياري ا ز مناطق به خصوص در آمريکاي لاتين داراي طرفداران زيادي مي باشد .2- برنامه نوري 23 ساعت روشنايي و 1 ساعت خاموشي که در آمريکا خيلي مورد استفاده مي باشد 3- برنامه نوري متناوب .4- برنامه نوري متناوب ترکيبي با افزايش ساعات نورمطابق با افزايش سن پرنده .

شايد حتي دو واحد پرورش طيور نيز که در يک منطقه واقع شده اند ازبرنامه نوري يکساني استفاده نکنند هر واحد از برنامه اي استفاده مي کند که نيازهاي توليدي آن را برآورده کرده و اجراي آن براي واحد موردنظر راحتتر باشد بسياري از مرغداريها ، مرغهاي گوشتي را در آشيانه باز پرورش داده و فقط از نور طبيعي روز استفاده مي نمايد در صورتي که واحدهاي ديگري که امکان بيشتري براي استفاده از دستگاههاي اتوماتيک دارنداز برنامه 23 ساعت نور و 1 ساعت تاريکي با استفاده از نور مصنوعي استفاده مي کنند هر دو سيستم فوق نتايج قابل قبولي را نشان داده است بايد در نظر داشته باشيم که استفاده از نور و الکتريسته رايگان نيست نصب ، طراحي ، نگهداري و بکارگيري سيستم هاي برقي مستلزم صرف هزينه هاي بسيار زيادي است به ويژه در کشورهاي آمريکاي لاتين که در برخي از مناطق آن برق وجود نداشته يا کمياب بوده و يا خيلي گران است .

برنامه نوري متناوب به عنوان يک جانشين

به طور قطع اگر جوجه هاي گوشتي درسالنهايي پرورش يابند که کاملا کنترل مي باشند مديران تمايل دارند که سيستم نوري به غير از برنامه متداول 23 ساعت نور و 1 ساعت تاريکي را اجرا کنند اگر سالنهاي مرغداري کاملا بسته بوده و به صورت مصنوعي تهويه مي شوند تغيير ميزان شدت و طول مدت نوردهي بسيار آسانتر است با اين حال در سالنهاي باز داراي پرده نيز قابليت اجرا برخي ازبرنامه هاي نوري در شب وجود دارد هدف تمام اين برنامه ها کاستن از ساعات استفاده از نور ميباشد ولي بايد استفاده منطقي از نور صورت پذيرد . يک برنامه نوري خوب براي اينکه نتيجه بهتري داشته باشد نياز به يکنواختي کامل دارد استفاده از برنامه نوري متناوب روش جديدي نيست وسابقه آن به زماني باز مي گردد که پرورش متراکم طيور از چند دهه قبل متداول گرديد توجه به سابقه برنامه نوري نشان مي دهند که اين سبب بهبود ضريب تبديل مي گردد همچنين بررسي کتابهاي راهنماي مديريت پرورش گله هاي گوشتي که در گذشته تهيه شده است نشان مي دهند که همگي استفاده از برنامه نوري متناوب را در کنار برنامه متداولتر توصيه کرده اند در اينجا به شرح برخي برتريهاي سيستم نوري متناوب مي پردازيم :

1- برنامه نوري متناوب مصرف غذا را افزايش مي دهد در زمان روشن شدن چراغها بايد مطمئن باشيد که دانخوريها دراراي دان کافي هستند برنامه نوردهي و تغذيه بايد به خوبي همزمان گردند دانخوريهاي اتوماتيک بايد پيش از روشن شدن چراغ روشن شده و به ميزان کافي دان داشته باشند . هرگز وقتي دانخوري خالي است چراغها را روشن نکنيد زيرا مرغها را عصبي کرده و آنان را به فعاليت بيش ازحد تحريک مي کند که اين خود اتلاف انرژي و کاهش توليد گوشت مي گردد .

2- برنامه نوري متناوب فعاليت عضلات را افزايش مي دهد در زمان روشن شدن چراغها ، مرغها شروع به خوردن غذا مي کنند و لذا ونوردهي منظم فعاليت عضلات را همانند ورزش کردن تشديد مي کند اين مسئله به خصوص براي پاهاي پرندگان که بايد وزن سنگين بدن آنها را تحمل کنند بسيار مفيد است به همين جهت برنامه نوري متناوب مي تواند از بروز و تشديد مشکلات مربوط به پاها جلوگيري کند

3- برنامه نوري متناوب بازدهي غذا را افزايش مي دهد بسياري از آزمايشهاي انجام شده در سطح مرغداريها ، دانشگاهها و مراکز تحقيقاتي ازجمله موسسه تحقيقاتي نشان داده اند که استفاده از برنامه نوري متناوب حدود 5 تا 10 درصد بازدهي غذا را بهبود مي بخشد و وزن نهايي حاصل مشابه و يا حتي بهتر خواهد بود علت اين امر آن است که وقتي مرغها دان را طي مدت 1 تا 2 ساعت زمان روشنايي مي خورند براي هضم و جذب غذاي مصرف شده برحسب کيفيت وترکيبات غذا ، سن و شرايط محيطي به 2 تا 4 ساعت زمان نياز دارند وقتي که پرندگان بعد از مصرف غذا آرام نشسته يا خوابيده اند ضريب تبديل غذا به گوشت بسيار بهتر خواهد بود و براي هضم غذا در تاريکي نياز به انرژي کمتري وجود دارد فقط تصور کنيد که يک پرنده در حال راه رفتن يا ايستادن براي انقباض عضلاني نياز به مصرف کالري بيشتري دارد .

4- برنامه نوري متناوب ، استرس حرارتي را به حداقل مي رساند با محدود کردن پرندگان و خوردن غذا و يا هضم غذاي خورده شده در گرمترين ساعات روز ، جوجه هاي گوشتي به خصوص جوجه هاي سنگين وزن حرارت کمتري در بدن خود توليد نموده و لذا مي توانند هواي گرم را بهتر تحمل کنندو بازده بهتر و تلفات کمتري خواهند داشت .

5- برنامه نوري متناوب ، زمان بيشتري را براي خوردن غذا فراهم مي کند هر پرنده مثل هر فرد ديگري شخصيت خاص خود را داراست برخي از آنها سلطه جو و پرخاشگر و بعضي ترسو و کمرو هستند برنامه نوري متناوب با فراهم کردن زمان بيشتر براي تغذيه مرغ ها ، شانس بيشتري به همه آنها براي به دست آوردن غذا ميدهد با وجود اين براي انجام صحيح اين امر و براي تغذيه خوب و يکنواخت ممکن است لازم شود فضاي دانخوري و آبخوري را افزايش دهيد .

6- برنامه نوري متناوب هزينه انرژي را کاهش داده و استهلاک و پوسيدگي ادوات را نيز کم مي کند شکي وجود ندارد که مصرف انرژي کمتر هزينه هاي کمتري دارد دريک آزمايش نشان داده است که استفاده از برنامه نوري متناوب هزينه هاي برق را 33% کاهش داده است استفاده کمتراز وسايل و ادوات دانخوري سبب افزايش عمر آنها خواهد شد .

7- برنامه نوري متناوب بازده بهتري را ايجاد مي کند به عنوان يک اصل تاريکي فعاليتهاي مرغ را کمتر کرده و مي تواند کيفيت لاشه را بهبود بخشد همچنين نشان داده شده است که ميزان تلفات بين 2 تا 3 درصد کاهش يافته واحتمالا چربي کمتري در محوطه شکمي ذخيره مي شود .

توصيه هايي براي يک برنامه نوري عملي

اکثر واحدهاي پرورش دهنده مرغ گوشتي براي چند روز اول استفاده از 24 ساعت نور را توصيه کرده و سپس تا 21 روزگي 23 ساعت نور را توصيه مي کنند شدت نور با مقدار 2 تا 3 فوت کندل شروع شده وتدريجا تا سن 3 هفتگي به 5% فوت کندل کاهش مي يابد آسانترين راه کاهش شدت نور استفاده از دايمر و يا تعويض حباب چراغها متناسب با سن پرندگان است بعد از 21 روزگي بعضي از برنامه هاي نوري در يک دوره 24 ساعته اجرا مي شوند دراين برنامه معمولا 1 تا 2 ساعت نور و پس از آن 2 تا 3 ساعت تاريکي داده مي شود هر دومرحله روشنايي و تاريکي بايد به اندازه کافي طولاني باشند تا پرندگان زمان کافي براي خوردن هضم کردن و تخليه محتويات روده براي تغذيه مجدد را داشته باشند اگر ترکيب خوبي از تاريکي و روشنايي برقرار شود مواد غذايي کارايي بهتري جذب شده و سبب افزايش وزن بدن و بهبود ضريب تبديل ميگردند .

در مورد حملات قلبي و تلفات بالا کاهش مدت نور به 6 ساعت در سنين 3 تا 21 روزگي مي تواند سبب کاهش سرعت رشد اوليه شود سپس تا زمان کشتار نور به 23 ساعت افزايش داده شد اين روش مي تواند درمقايسه با سيستم سنتي 23 ساعت نور تلفات را 2 تا 3 درصد کاهش دهد بدون اينکه اثري روي وزن بدن بگذارد تصور مي شود که استفاده از اين برنامه سبب بهبود شکل استخوان بندي شده و استرسهاي حاصل از رشد زودرس را کاهش مي دهد برخي از محققين اظهار داشته اند که بعد از 6 ساعت روشنايي افزايش متناوب ساعات نوردهي مي توانست با نتايج مشابهي انجام مي پذيرد در هرحال توصيه مي شود در صورتي که برخي از انواع برنامه هاي نوردهي متناوب در مزرعه قابل استفاده است تمام عوامل مورد بررسي و ارزيابي قرار گيرند روش جديد را در مزرعه به کار بنديد حتي الامکان اطلاعات بيشتري جمع آوري نموده و آنها را تحليل نمائيد تا بتوانيد بهترين برنامه نوري را که منطبق بر نيازهاي شما باشد انتخاب نماييد.

مديريت جيره به منظور کاهش اثرات استرس گرمايي

استرس گرمايي سبب کاهش عملکرد جوجه هاي گوشتي مي شود دماي خنثي براي جوجه هاي گوشتي در محدوده 24 تا 30 درجه سانتي گراد ، به ترتيب ، از زمان هچ تا 4 هفتگي مي باشد با افزايش دماي محيط ، بازدهي دماي بدن جوجه ها و مکانيسمهاي انتقال حرارت نسبتا کاهش مي يابد .
طي دوره استرس گرمايي براي جلوگيري از کاهش زياد وزن بدن ميزان بعضي از مواد مغذي جيره بايد تصحيح شود از آنجا که مصرف و هضم غذا با توليد گرماي متابوليکي در ارتباط است جوجه هاي تحت استرس گرمايي در تلاش براي به حداقل رساندن اثرات گرماي متابوليکي توليد شده مصرف خوراکشان را کاهش مي دهند . لذا نيازهاي غذايي بايد با توجه به کاهش مصرف خوراک تنظيم شود

تغذيه در هواي گرم

متوسط درجه حرارت تاثير قابل توجهي در عملکرد گله هاي گوشتي دارد . در مناطق گرم در صورتيکه افزايش درجه حرارت همزمان با نزديکي سن گشتار گردد ، گرما هوا باعث ايجاد استرس ناشي از گرما در طيور ميگردد . اگر افزايش درجه حرارت پيش بيني شده نباشد ، مشکل است که بتوان بوسيله ايجاد تغييرات در جيره ، وضعيت را بهبود بخشيد . بخش عظيمي از جمعيت طيور گوشتي در مناطق گرم جهان هستند که بالا بودن متوسط درجه حرارت يکي از مشکلات پرورش آنها مي‌باشد . دراين شرايط طيور تا حدي خود را با درجه حرارت محيط هماهنگ ميسازد . همچنين ممکن است اثر منفي درجه حرارت بالا در عملکرد محيط توليد را ،با ايجاد تغييراتي در ميزان مواد مغذي جيره و يا مديريت تغذيه کاهش داد . ميزان گرماي ايجاد شده از متابوليسم طيور ، بايد برابر با ميزان گرماي از دست رفته باشد ، تا درجه حرارت بدن ثابت بماند. در طولاني مدت اگر گرماي ايجاد شده بيش از ميزان گرماي از دست رفته باشد ، حرارت داخلي بدن مرغ بالا رفته و منجر به مرگ ميگردد ، به تناسب افزايش درجه حرارت محيط ، ميزان انرژي مورد نياز طيور کاهش مي يابد ، در جهت کاهش انرژي ، طيور از طرفي با تنفس دهاني شروع به مصرف انرژي اضافي مينمايند و از طرفي ديگر دان کمتري مصرف مي‌کنند . از 27 – 21 درجه سانتيگراد ، به ازاي هر يک درجه افزايش درجه حرارت ، ميزان کاهش مصرف دان 25/1 % واز 32 – 28 درجه سانتيگراد 5/1 % و از 33 درجه سانتيگراد به بالا کاهش مصرف دان ممکن است به 5/2 % به ازاي هر يک درجه حرارت برسد . کاهش مصرف دان موجب کاهش رشد مي‌گردد . ميزان ضريب تبديل هم در شرايطي که طيور به شدت داراي تنفس دهاني هستند ( در درجه حرارت بيش از 28 درجه سانتيگراد ) بالا مي‌رود . مشکلات تغذيه اي در درجه حرارت بالا مشکل ساده نمي‌باشد ، زيرا که در هواي گرم ، رطوبت بالا نبز تاثير مهمي در ايجاد تعادل گرما دارد . در درجه حرارت بيش از 28 درجه سانتيگراد اولين راه کاهش حرارت ، تنفس دهاني جوجه ميباشد . در صورتيکه رطوبت محيط نيز بالا باشد ، تنفس دهاني به تنهايي کافي نيست. در رطوبت نسبي 50 تا 70 درصد طيور احساس راحتي مي‌کنند و در درجه حرارت ثابت اگر رطوبت نسبي 65 تا 95 درصد برسد ، ميزان مصرف دان 10 درصد کاهش مي يابد .

مشخصه هاي مواد مغذي در هواي گرم

روند هضم دان و جذب مواد مغذي احتياج به مصرف انرژي داشته و ماحصل آن توليد حرارت مي‌باشد . بهبود بخشيدن به هضم موادغذايي و افزايش تراکم مواد مغذي به ادامه رشد طيور گوشتي کمک ميکند . بهبود هضم مواد غذايي ميزان انرژي مورد نياز جهت سوخت و ساز مواد غذايي و رشد را کاهش داده و لذا ميزان گرماي ناشي از هضم کاهش مي يابد . همچنين افزايش ميزان مواد مغذي در دان باعث ميشود که با مصرف دان کمتر دان ، ميزان مواد مغذي مورد نياز طيور تامين گردد . در هواي گرم چربي بيشتري بايد به جيره افزوده شود . ميزان انرژي چربي تقريباً 25/2 برابر انرژي همان ميزان گندم و يا ساير غلات با انرژي بالا مي‌باشد. مصرف بيشتر چربي نه فقط باعث خوشمزه شده دان ميشود بلکه باعث کاهش گرماي ناشي از هضم و جذب موادغذايي نيز مي‌گردد . حداکثر ميزان چربي که بايستي به دان اضافه گردد بستگي به تجهيزات و امکانات کارخانه خوراک دارد تا ميزان ارزش غذايي آن افزايش چربي در خوراک باعث نرمتر شدن پلت ميشود . بسيار مهم است که به حدي چربي به دان اضافه شود که باعث کاهش مصرف دان بعلت کيفيت ضعيف دان پلت نشود . بايستي بهمراه چربي ، آنتي اکسيدان مناسب و ويتامين E در حد توصيه شده مصرف گردد . گرماي ناشي از هضم مواد پروتئيني با کيفيت پايين بيشتر است . ميزان پروتئين خام جيره بايد براي رشد مورد انتظار کافي باشد و نبايد ميزان را به خاطر مصرف کمتر غذا افزايش دهيم بلکه بايد ميزان احتياج طيور به اسيدهاي آمينه ضروري ليزين ( Lysine ) ، متيونين ( Methionine ) و ترئونين ( Threonine ) با اضافه کردن اسيدهاي آمينه فوق الذکر به جيره تامين ميگردد که باعث مي‌شود نياز طيور به مواد مغذي مذکور بدون افزايش گرما برآورده شود . ميزان کاهش دان در هواي گرم تنظيم گردد . ويتامين ها و موادمعدني بايد به ميزان 25/1 % بازاء هر يک درجه افزايش دما از 21 درجه افزايش يابد . همچنين بايد توجه مخصوص به ويتامين C سي ( Ascorbic Asid ) و ويتامين E اي ( Tecopherol ) و ويتامين B بي ( Riboflavince ) بشود مصرف روزانه ويتامين ها و موادمعدني تا رسيدن طيور به سن عرضه به بازار ادامه يابد .

تعادل الکتروليت ها در شرايط استرس گرمايي

در هواي گرم ، طيور با تنفس دهاني حرارت بدن خود را متعادل ميسازند . تنفس عميق براي مدت طولاني ، ميزان دفع CO2 را افزايش ميدهد که نتيجه آن بر هم خوردن تعادل الکتروليتها در پلاسماي خون طيور و تنفس قليائي است که ميتواند باعث کاهش بيشتر ميزان رشد و دهيدراته شدن طيور گردد . براي اصلاح اين وضعيت ( عدم تعدل الکتروليتها ) با در هر تن 3 تا 7 کيلوگرم بي کربنات سديم افزوده گردد . تعادل الکتروليتها ميتواند با عبارت ميلي اکي والان بيان شود که ميزان آن با جمع مولکولهاي سديم و پتاسيم و کسر يونهاي کلر از مجموع آنها بدست مي آيد . ميزان تويه شده تعادل تعادل الکتروليتها در هواي گرم 25 ميلي اکي والان در 100 گرم مي باشد ، مشکل است که بدون مصرف بي کربنات سديم بجاي نمک بتوانيم الکتروليتها را در جيره کمتر از 16/0 درصد باشد جهت پيشگيري از بروز عوارض ناشي از کمبود سديم بايد بي کربنات سديم و نمک به جيره اضافه گردد . تجربه نشان ميدهد که افزودن الکتروليت به آب آشاميدني ، مصرف آب را افزايش ميدهد ، که معمولا در اين مورد نمکهاي پتاسيم بهتر از سديم جواب ميدهد و ممکن است باعث افزايش مصرف آب تا ميزان 30 % گردد

ميزان موادمغذي مهم جيره در شرايط استرس گرمايي

ملاحظات مهم مديريتي در شرايط استرس گرمايي

ميزان پروتئين جيره را افزايش ندهيد چون سبب افزايش گرماي توليد شده بدن جوجه ها مي شود.
براي افزايش کل انرژي جيره بدون افزايش گرماي متابوليکي ، ميزان چربيهاي حيواني و يا گياهي را افزايش دهيد .
استفاده از سطوح کافي مکمل اسيدهاي آمينه داراي قابليت جذب بالا را در برنامه تغذيه اي داشته باشيد.
ميزان ويتامين هاي جيره را در حد نياز تامين کنيد.
افزودن جوش شيرين تا 25 کيلوگرم درهر تن جيره سبب جلوگيري از تغييرات PH خون مي شود.
افزودن اسيد ساليسيليک (آسپرين ) به ميزان 3/0 گرم درهر ليتر آب آشاميدني گاهي اوقات درکاهش اثرات گرمايي به ويژه زماني که عارضه نقص سيستم قلبي- عروقي حاد باشد مفيد است .
در مواقع افزايش زياد دما ، خارج ساختن دان از دسترس طيور در گرمترين ساعات روز (10 صبح تا 6 بعد از ظهر) مي تواند درصد ماندگاري گله را افزايش دهد .

بهبود بخشيدن به عملکرد جوجه هاي گوشتي در هواي گرم

جهت بهبود بخشيدن عملکرد گله هاي گوشتي که در هواي گرم پرورش داده ميشوند ، طيور به حدي دان بخورند تا مواد مغذي مورد نيازش تامين شود همچنين آب خنک به حد کفايت مي‌بايستي در تمام مدت در دسترسشان باشد . کاهش درجه حرارت آب از 30 درجه سانتيگراد به 4/12 در جه سانتيگراد ، درجه حرارت بدن را به ميزان 5/0 درجه سانتيگراد کاهش مي‌دهد .

استرس در پرورش طيور

تاثیرات مشترک تمامی وضعیتهای محیطی و خارجی بر روی رشد ، تولید محصولات ، رفتار و واکنشهای فیزیولوژیکی حیوانات به تاثیرات محیطی باز می گردند . با گذشت زمان ، پیشرفتهای ژنتیکی این امکان را فراهم آورده است تا رشد و پتانسیل تولید در طیور برای رسیدن به بالاترین سطح مورد بررسی قرار بگیرند . برای رشد و پیشرفتهای ژنتیکی فرصت کمی وجود دارد .

با تلاش متخصصان تغذیه ، نیازهای تغذیه ایی این دامهای از لحاظ ژنتیکی بی نظیر با دقت کامل برای حفظ بیشترین میزان رشد و تولید مشخص گردیده است . بهرحال ، در تعادل و تعامل ژنتیک ، محیط و تغذیه تنها تدارک و تهیه محیط ایده آل برای این پرندگان حساس توسط تولید کنندگان این امکان را به آنها میدهد که از امکانات ژنتیکی بهره مند شده و بهترین بهره را از غذایی که به طیور میدهند ببرند . ولی متاسفانه محیط توسط اکثر تولید کنندگان ( همان کسانی که بطور جدی به توصیه متخصصان گوش فرا نداده و جامه عمل نمی پوشانند ) نادیده گرفته می‌شود .

در صنعت طیور محیط ، نزدیکترین محلی است که میتوان در اطراف طیور یافت . این محیط شامل فاکتورهایی نظیر اجتماع ، هوا ، دما ، رطوبت ، نور ، آب ، غذا ، ذرات معلق در هوا ، صدا و فضولات میباشد . تمامی این فاکتورها دقیقا مورد تحقیقات قرار گرفته اند ، به بحث و مناظره گذاشته شده اند و پیشنهادهایی برای بهترین ترکیب ممکن بمنظور فراهم نمودن یک محیط زندگی ایده آل داده شده است .

در کشورهای گرمسیری مشکل فارم هایی که از اطراف باز میباشند ، عموما تغییرات و نوسانات دائمی میباشد . در محیطهایی که بخوبی محصور نشده باشند ، مدیریت ایده آل فاکتورهای یک گانه یا چندگانه نمی توانند راه حلی برای برخی از مشکلات بوجود آمده باشد زیرا ، در اینگونه محیطها مدیریت بصورت ایده آل امکانپذیر نیست . بعبارت دیگر این شرایط استرس زا ، شرایط زندگی پرندگان را سخت و طاقت فرسا کرده و برای رشد ، ضریب تبدیل غذایی ، بازده تولید و توانایی بقای آنها زیان بخش میباشد .

برخی از این فاکتورها مانند جامعه ، نور ، صدا ، میزان ذرات گرد و غبار در هوا ، فضولات و میزان هوا در درجه پائین تری از اهمیت قرار داشته و با تنظیمات جزئی قابل اصلاح میباشند .

بهرحال ، دما و رطوبت در درجات بالایی از اهمیت قرار دارند که برای جلوگیری از وارد کردن خسارتهای عظیم اقتصادی از جانب آنها بایستی بصورت مناسبی مدیریت شوند . شناسایی این فاکتورها و اتخاذ یک استراتژی مناسب برای حداقل کردن ضررهای اقتصادی تحت این استرسها همیشه کار پرچالشی برای تولید کنندگان و مدیران بوده است .

استرس مربوط به جمعیت :

استرس جمعیت در نتیجه جمعیت بیش از حد و عدم رشد همگانی گله میباشد که سبب کمبود غذا و آب به میزان مورد نیاز میشود . این استرس ، یکی از استرسهایی است که اغلب نادیده گرفته میشوند و برای همین سبب تاثیر زیادی بر روی بازده تولید و پاسخ فیزیولوژیکی میشود . این استرس ممکن است در مرغهاي تخمگذاري که در قفسهای چندگانه پرندگان مسکن داده شده اند و یا در جوجه هاي گوشتي که در سالنهاي محدود و کوچک بصورت فشرده جاداده شده اند دیده شود .

با کاهش فضا به ازای هر پرنده و یا افزایش جمعیت به ازای فضای مشخص ، قدرت و میزان بهره وری تولید پائین می آید . مهمترین پاسخ پرندگان نسبت به استرس جمعیت ، جریان یافتن یک مکانیسم دفاعی است که طی آن ترشح کورتیکوسترون از غده آدرنال افزایش می یابد .

استرس مربوط به نور :

میزان نور مناسب در محل نگهداری طیور ، یکی از ابزارهای مدیریتی میباشد که در کشور ما اغلب مورد توجه قرار نمیگیرد . مدیریت مناسب نور محیط پرندگان میتواند سبب رشد میزان تولید تخم مرغ در مرغهای تخم گذار و همچنین سبب افزایش رشد جوجه هاي گوشتي و بوقلمون شود .

بعبارت دیگر ، تحریک نامناسب نور سبب توقف تولید تخم مرغ و رشد میشود . معمولترین تاثیر فیزیولوژیک نور بر روی رشد پولتها و همچنین بلوغ جنسی میباشد . بلوغ جنسی در پولتهای لگهورن و جوجه هاي گوشتي با افزایش طول روز بهبود می یابد . خاموشیهای ناگهانی و نابه جا سبب بروز مشکلاتی در مرغهاي تخمگذار میشود . اگر طول روز کم شود ، بلوغ در پولتها به تعویق می افتد .

عملا تحت کاهش دوره نوردهی و یا نوردهی دائم بلوغ پولتها کاهش می یابد . علاوه بر طول دوره نور ، شدت نور نیز مهم است . شدت زیاد نور ممکن است سبب پرریزی و سایر مشکلات وابسته در پولتها ، تخم گذارها ، جوجه هاي گوشتي و بوقلمونهای بالغ در شرایط نور کنترل نشده شود . شدت نور زیاد در محل زندگی جوجه ها سبب ایجاد مشکلاتی در بقای جوجه ها در روزهای اول زندگی آنها میشود . همچنین بازده تولید و پاسخهای فیزیولوژیکی طیور بشدت تحت تاثیر نور و برنامه های نوری قرار دارد .

در صورت امکان ، استفاده از امکانات کنترل میزان نور مفید خواهد بود . پرورش دهندگان جوجه هاي گوشتي ، در صورت استفاده از تجهیزات کنترل نور به مزیتهایی مانند : کنترل بهتر بلوغ جنسی ، کاهش مصرف غذا ، یکدست بودن گله دست یافته و از این طریق میتوانند صرفه جویی های اقتصادی زیادی بکنند .

در برخی بخشهای نگهداری جوجه گوشتي نور بصورت ممتد و در یک دوره طولانی 23 تا 24 ساعته روشن میباشد . پرندگان به استراحت نیاز دارند . نوردهی طولانی سبب وارد آمدن استرس در شرایط خرابی نور میشود ، زیرا در این شرایط پرندگان عصبی میشوند و این استرس سبب افزایش سطح کورتیکوسترون در خون شده و این شرایط سبب تلفات بالایی میشود . نوردهی متناوب ( نه پشت سرهم ) مورد آزمایش قرار گرفته است و مشخص شده است که این شرایط نوردهی بازده تولید را بالا برده و آرامش و آسایش پرندگان را بهتر فراهم می‌کند .

جنبه دیگر تحقیقات اخیر ، تاثیر نوع رنگی نورها بر عملکرد و آسایش طیور بوده است . علت گسترش استفاده از لامپهای رنگی تنها صرفه جویی در مصرف میزان برق نبوده است ، بلکه بهبود بازده تولید و آسایش پرندگان سبب این امر شده است .

نور زرد سدیمی و همچنین نور آبی – سبز سبب کاهش چربی سینه میشود . همچنین از دیگر اثرات مثبت این نور میتوان تاثیرات مثبت آن بر روی زخمهای پا و در نتیجه بهبود عمل راه رفتن را ذکر کرد . همچنین تحت نور قرمز بوقلمونها و مرغها رشد کمتری خواهند داشت ، فعالیت بیشتری خواهند داشت و همچنین رفتار ستیزه گری آنها در این نور نسبت به نورهای آبی و سبز بیشتر می‌باشد. نور قرمز سبب تحریک جنسی بیشتر می‌شود ، در حالی که نور آبی اثرات آرامش بخش دارد .

استرس مربوط به آب :

آب ورودی به بدن بستگی به غذای ورودی به بدن دارد . هرگونه کاهش در میزان مصرف آب ، بدلیل عدم تامین آب و یا کمبود فضای آبخوری بوجود می آید . تغییر اندازه یا محل غذاخوری و آبخوری بستگی به سن ، نوع مرغها ، فصل و میزان محدودیت آب دارد .

آب بایستی از محل سالمی تهیه شده ، بهداشتی و تازه باشد . بنابراین آب از مواردی است که به رسیدگی زیادی نیاز دارد . بخصوص دمای آب در تابستان از اهمیت ویژه ایی برخوردار است . هرگونه آلودگی در آب برروی بازده تولید تاثیرگذار می‌باشد .

برای بهبود ضریب تبدیل غذایی ، سیستمهای بسته آب پیشنهاد میشود . در این سیستمها ، آب از آلودگیهای باکتریایی و سایر آلودگیها ، نظیر گرد و غبار ، پس مانده های غذا و ذرات مدفوع در امان می‌باشد . موارد ذکر شده فاکتورهای اساسی می‌باشند که رعایت آنها سبب کاهش شیوع بیماریهای اسهالی می‌شود .

ممکن است که تلاش و رسیدگی بیشتری برای نگهداری مناسب سیستم آب نیاز باشد ، ولی باید توجه کرد که این رسیدگی ها در بازده غذایی تاثیر بسزایی دارد .

استرس ناشی از صدا :

همیشه پیشنهاد شده است که محل پرورش طیور بایستی دور از نواحی پرسروصدا مانند جاده های اصلی و صنایع مکانیکی سنگین برپا شود . ولی میتوان تعداد زیادی از فارمها را دید که این پیشنهاد را نادیده گرفته اند .

نصب ژنراتور برق در یک محل نامناسب در فارم میتواند منبع بسیار بزرگی از ایجاد سروصدا باشد . مدارکی وجود دارد که نشان میدهد مرغها در مکانهای پرسروصدا غذای کمتری را مصرف می‌کنند که نتیجه آن کاهش میزان وزن و همچنین کاهش بازده غذایی می‌باشد .

این اثرات بعنوان واسطه ایی برای تغییراتی عملی در سیستم خارجی بدن طیور می‌شود . برخی از این تغییرات در سیستم خارجی بدن عبارتند از : تغییرات در اعصاب ، هورمون ها و سیستم گوارشي می‌باشد . این تغییرات سبب تسکین استرس بوجود آمده می شوند .

در فارمهای کوچک که محیط پرورش ، یک فاکتور محدودکننده است کاهش استرس صدا ممکن است که یک رویکرد عملی نباشد . در اینگونه موارد نصب صداگیر و یا قراردادن وسایل صدا‌‌ساز در خارج از محیط قابل بررسی خواهد بود

روشهاي مديريتي مختلف در پيشگيري از بروز ناهنجاري‌هاي متابوليكي در جوجه های گوشتي
به منظور دستيابي به نژادهاي داراي رشد سريع كه هدف عمده متخصصان ژنتيك و اصلاح نژاد طيور مي‌باشد وقوع ناهنجاري‌هاي متابوليكي‌ را افزايش مي‌دهد بطوري كه امروزه در شرايط پرورش بسيار معمولي، يك جوجه گوشتي يكروزه در مدت كمتر از 50 روز، بيش از 50 برابر افزايش وزن خواهد داشت و چنين روندي در ميان حيوانات تقريباً‌منحصر به فرد است بنابراين احتمال بروز اختلالات متابوليكي در پي اين رشد سريع افزايش مي‌يابد. به علتهاي گوناگوني كه در موارد بالا ذكر گرديد ميزان سرعت رشد بالا، باعث ايجاد ناهنجاري‌هاي متابوليكي از قبيل آسيت، سندرم مرگ ناگهاني و ناهنجاري‌هاي پا مي‌شود. بطور كلي استراتژي مديريتي موجود براي جلوگيري و يا به حداقل رساندن شيوع اين ناهنجاريها، سعي براي كاهش سرعت رشد در سنين اوليه مي‌باشد.

از روشهاي مديريتي كاهش رشد به اختصار به 2 روش عمده اشاره مي‌شود.

الف) محدوديت غذائي در اوايل سنين رشد (Early feed restriction) :

1– محدوديت غذائي كيفي: در اين روش اعمال برنامه محدوديت غذائي بصورت محدوديت اجزاء‌و تركيبات جيره اجرا مي‌گردد. بطوريكه جيره مصرفي با مواد كم انرژي مانند سبوس رقيق كرده و بصورت آزاد (Ad libitum) تغذيه مي‌كنند.

2- محدوديت غذائي كمي : اين روش بصورت درصدي و نسبت به مقدار خورده شده توسط يكسري از پرندگان صورت مي‌گيرد. بطوريكه مقدار خوراك مصرفي آزاد يك پرنده محاسبه مي‌گردد و درصدي از آن به جوجه‌هاي ديگر خورانده مي‌شود. اين روش فوق در محدوديت غذائي بصورت كمي، در مراكز علمي بيشتر كاربرد دارد و محدوديت غذائي كمي در صنعت بصورت قطع پخش دان در ساعات خاص صورت مي‌گيرد.

ب) برنامه نوري

اجراي برنامه‌هاي نوري مختلف نيز از روشهاي مديريتي ساده مي‌باشد كه در كاهش سرعت رشد جوجه‌هاي گوشتي امروزه استفاده مي‌گردد. نور يكي از مهمترين عوامل محيطي مؤثر براي حيوانات مي‌باشد كه گونه پرندگان، بخوبي گونه پستانداران به انرژي نور به طروق مختلف عكس‌العمل نشان مي‌دهند. فعاليتهاي فيزيكي، ميزان فاكتورهاي فيزيولوژيكي از قبيل توليد و مثل و ترشح هورمون تحت تأثير نور و روشنايي قرار مي‌گيرند.

کاهش ابتلا به عارضه آسيت

عارضه آسبت در جوجه هاي گوشتي با رشد سريع به علت افزايش تقاضاي اکسيژن اتفاق مي افتد استرس هاي محيطي و مشکلات مديريتي مي توانند به بروز اين عارضه کمک نمايند تغييرجيره در به حداقل رساندن اثرات منفي اين عارضه به نحو چشمگيري مي تواند نقش داشته باشد .
در سالهاي اخير تحقيقات قابل توجهي براي بهبود عملکرد جوجه هاي گوشتي با استفاده از برنامه محدوديت غذايي انجام شده است برنامه کاربردي محدوديت غذايي در سنين اوليه سبب کاهش عارضه آسيت ، مشکلات پا و عارضه مرگ ناگهاني در طيور مي شود .

پایان